Сахабыт сирин тэбэр сүрэҕэр Дьокуускай куоракка Олоҥхо декадатын чэрчитинэн саха төрүт муусукатын тарҕатааччы, мелодист, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, СӨ норуотун маастара, Таатта улууһун уонна Алдан нэһилиэгин Ытык киһитэ А.И. Чахов төрөөбүтэ 90 сылыгар «Айар үлэ ыллыгынан» диэн ахтыы киэһэтэ тэрилиннэ. Тэрээһин СӨ култуураҕа уонна духуобунаска министиэристибэтин, Муусука уонна фольклор түмэлин, Таатта улууһун Алдан нэһилиэгин дьаһалтатын уонна «Кытыл» норуот айымньытын дьиэтин көҕүлээһиннэринэн ыытылынна.
Болдьоммут кэмҥэ Муусука түмэлигэр Александр Иванович үөлээннээхтэрэ, аймах-билэ, чугас дьоно, биир дойдулаахтара, саха төрүт муусукатын сэҥээрээччилэр ыраахтан- чугастан хотоҕостуу субустулар. Култуура бэтэрээнэ Дария Кривых чуор куолаһынан мустубут ыалдьыттары ыҥырда, «Айыы кыһата» оскуола алын сүһүөх үөрэнээччилэрин «Дьири-дьир» бөлөҕө (салайааччылар Уруйдаана Харитонова, Айсен Кысылбаиков) кыл кырыымпаҕа «Норуот матыыбыгар попурри» толорон кэлбит дьон биһирэбилин ыллылар. Александр Иванович доҕоро, киэн туттар, ытыктыыр киһибит, филология наукатын дуоктара Иван Егорович Алексеев-Хомус Уйбаан доҕорун сүдү үлэтин, чинчийиитин, саха култууратыгар киллэрбит кылаатын тоһоҕолоон бэлиэтээтэ. Музыкальнай эҕэрдэтин А. Чахов матыыбыгар «Хахыйах» ырыаны сыана бэтэрээнэ Марфа Тарабукина киһи хараҕар көрөр гына ылыннарыылаахтык ыллаата.
Александр Иванович өр сыл бииргэ алтыспыт, оччолорго Өрөспүүбүлүкэтээҕи норуот айымньытын дьиэтин салайааччыта Надежда Семеновна Толбонова ахтан-санаан, Александр Иванович үлэтин суолтатын сырдатта. А.Чахов үөрэнээччилэрэ, СӨ норуодунай артыыстара Клавдия, Герман Хатылаевтар хайдах билсибиттэрин, туохха үөрэммиттэрин кэпсээн, махтанан туран бар дьонноругар сахалыы матыыптары иһитиннэрдилэр.
А.И.Чахов уонна С.А.Зверев-Кыыл Уола элбэхтэ көрсөн, үлэлээн кэлбит дьон. Бу икки саха саарынын айар-тутар суолларынан сибээстэһиилэрин туһунан өр сыл Сунтаар улууһун Кыыл Уолун аатынан түмэлин салайбыт, билигин «Симэх» норуот айымньытын киинин специалиһа Дмитрий Осипов архыыпка олоҕуран сиһилии иһитиннэрдэ.
Александр Иванович үлэлэрин чинчийэн, нууччалыы научнайдык суруйан, кинигэ оҥорон үйэтиппит, киэҥ араҥаҕа үөрэтэргэ ааны аспыт С.Ф.Гоголев аатынан педколледж преподавателэ Мариам Шамаева уһуйааччытын үлэтин сырдатта.
Александр Ивановиһы мин истэн билэр этим, 1994 с. Уус Тааттаҕа фестивалга кыл кырыымпаҕа оонньуурун истибитим. Оччолорго Александр Иванович 60 саастаах үбүлүөйэ диэбиттэрин өйдөөн хаалбыппын. 1993 с. Национальнай кэнсиэпсийэ үөрэх эйгэтигэр киирэригэр сөп түбэһиннэрэн Игидэй оскуолатын иһинэн педколлективы, оскуола дириэктэрэ И.И.Аргунову кытта оҕону кылааһы таһынан сахалыы иитэр-үөрэтэр үөрэх кыһатын тэрийэргэ сүбэлэспиппит. Эргэ, кураанах турбут 817 кв.м. иэннээх икки этээстээх дьиэни нэһилиэк күүһүнэн өрөмүөннээн, 1996 үөрэх дьылыгар Саха төрүт култууратын сайыннарар уонна барҕардар «Аартык» киин аһыллыбыта. Саха төрүт култууратын бары эйгэтин хабар былаан (концепция) суруллан бигэргэнэригэр тирэх буолар программа ирдэнэрэ.
Дьэ ол иһин Баайаҕаҕа Б.Ф.Неустроев, Туора Күөлгэ Э.А.Алексеев, Уус Тааттаҕа А.И. Чахов бэйэлэрин үлэлэрин сурукка тиспит рукопистарын копиялаан, сахалыы үөрэх программатын суруйан, үлэ күөстүү оргуйбута. 1998 с. Уус Тааттаҕа Александр Ивановичка дьиэтигэр тиийэн, сыалбытын- сорукпутун этэн, сөбүлэҥин ылан, кэргэниттэн Полина Ивановнаттан көҥүллэтэн, Дэбдиргэҕэ көһөрөн илдьэ барбыппыт.
Дьэ бу күнтэн саха муусукатын араас талба көрүҥүн олоччу үөрэтэн-чинчийэн, Александр Иванович сүбэтинэн оҥоруу саҕаламмыта. Толору музыкальнай набору оҥорон куоратынан, улуустарынан тарҕаппыппыт. Саха театрыгар, Олоҥхо театрыгар, Арктическай култуура, искусство институтугар, култуура коллеһыгар, бөлөхтөргө, детсадтарга, оскуолаларга о.д.а.
Александр Иванович уратыта диэн түҥ былыргылыы киил маһы хаһан оҥотторор, сүөһү тириитин сахалыы таҥастаан, кыл кырыымпаны хаһан хатыыс кутунан килиэйдэтэрэ, струнатыгар кылы хатан, салҕаан, бөҕө буоллун, тыаһа улааттын диэн мас лабахайынан биһэрэ (соттороро). Смычогун иирэ талаҕы иэҕэн, онно кылы таттарар этэ. Онон биһиги төрүт култуураны сөргүтэр ирдэбилбитигэр оруобуна сөп түбэһэн, бэркэ тапсан үлэлээн, үтүө киһи сүбэтин, алгыһын ылбыт дьоллоохпун.
Элбэх семинардары, кэмпириэнсийэни, Александр Иванович ааптарыскай маастар кылаастарын «Аартык» киин базатыгар тэрийэн ыыппыппыт.
Таатта култууратын салайан олорон 2014 с. Александр Иванович 80 сааһынан кыл кырыымпаҕа бөлөҕүнэн толорууга Ытык Күөлгэ аһаҕас күрэс тэрийбиппит. Манна аан бастаан Мэҥэ Хаҥаластан Руслан Габышевы ыҥыран аҕалан сыанаҕа таһаарбыппыт. Дьэ мантан ыла Руслан Габышев аата иһиллэр буолан барбыта.
Саха көрдөрөр-иһитиннэрэр хампаанньаны кытта дуогабар түһэрсэн, Дария Ермолаева бырайыагынан улууспут алта ааттаах-суоллаах ытык дьонун үйэтитэн, олор истэригэр Александр Иванович айар үлэтин, архыыбын, дьиэ кэргэнин, тиэргэнин НВК көмүс фондатыгар киллэттэрбиппит.
Александр Иванович «сааһырдым, муспут үлэбин мусуойга туттарыам этэ» диэбитигэр массыына биэрэн, Чөркөөх түмэлин фондатыгар 28 үлэтин туттарбыта. Ол иһигэр 19 бэйэтэ илиитинэн оҥорбут кырыымпалара, онтон да атын тыаһыыр-ууһуур үнүстүрүмүөннэрэ, 9 хомуйан оҥорбут планшеттара, бэчээккэ тахсыбыт матырыйааллара бааллара. Даҕатан эттэххэ, Тааттаҕа А. Чахов көҕүлээһининэн Чычымахха Михайловтар дьиэ кэргэн, Уус Тааттаҕа Владимир, Владик Малгиннар, Николай Аянитов саха муусукатын тэриллэрин сөргүтэн оҥорбуттар, оонньообуттар, тарҕаппыттар. Дэбдиргэҕэ өссө 1957 с. төрүт удьуор мас ууһа Петр Гаврильевич Марков олохтоох кулууп көрдөһүүтүнэн фестивалга анаан кыл кырыымпаны оҥорон биэрбит. Ону истэн 1958 с. оройуон култууратын дириэктэрэ Сосин уонна култуура отделын уус-уран салайааччыта Лука Николаевич Турнин үс кырыымпаны сакаастаабыттар. Петр Гаврильевич сарсыныгар театр худуоһунньуга Егор Дмитриевич Андросовка уонна худуоһунньук Иван Иванович Попову көрсөн, дьоно сүбэ-соргу буолан, эскиистэрин уруһуйдаан биэрбиттэр. Оскуолаҕа төрдүс кылааска үөрэнэ сырыттахпына үлэ уруогар мин аан бастаан кыл кырыымпаны илиибэр тутан, сиэдэрэй ойуутун сөҕө көрбүппүн олох умнубаппын.
Бу Петр Гаврильевич Марков били сакааска оҥорбут үс атахтаах чороон, хомус уонна сэргэ кырыымпалара этэ. 1986 с. үөрэхпин бүтэрэн дойдубар учууталым П.Г. Марков илиититтэн үөрэх мастырыскыайын тутан, төрүт үгэһи сөргүтүүнү саҕалыырбар кини үөрэҕэ тирэх буолбута, онон учууталбар махталым муҥура суох.
Итинник ахтан-санаан туран, Муусука түмэлин салайааччытыгар Мария Корниловаҕа Тааттаҕа Александр Ивановичтыын бииргэ үлэлээбит маастардар ахтыыларын, хаартыскаларын уонна Александр Иванович «Аартыкка» түөрт аҥар мүнүүтэ кыл кырыымпаны оҥоруу түгэнин видеотун фондаҕа туттардым. Мария Ильична тэрээһин кыттыылаахтарын истиҥник эҕэрдэлээтэ, А. Чахов элбэх үлэлэрэ бу түмэлгэ хараллан турарын этэн махтанна.
Салгыы Александр Иванович үөрэнээччитэ, СӨ норуотун маастара, «Аартык» кииҥҥэ «Кылыһах» студия салайааччытынан үлэлээбит Алексей Харайданов кырыымпаҕа матыыптары толордо. Муусука түмэлин быыстапка отделын специалиһа Евдокия Слепцова илиинэн суруллубут А. Чахов сүүһүнэн рукопистарын билиһиннэрбитэ улахан интэриэһи тарта. Алекандр Иванович 57 ырыа ааптара буолар, кини иэйиилээх ырыалара бу киэһэ киэргэлинэн буоллулар. Ол курдук кини матыыбыгар биир дойдулааҕа Петр Колодезников «Лирика муоратын үрдүгэр» ырыаны байааҥҥа доҕуһуоллаан толордо. Таатта улууһун норуот айымньытын дьиэтин аатыттан Раиса Петрова ахтыы оҥордо.
Түмүк тылы Александр Иванович төрөппүт уола, медицинскэй наука дуоктара, ХИФУ мединститутун стоматология кафедратын профессора Александр Александрович Чахов аҕатын туһунан сылаастык аҕынна, оҕолорун барыларын сахалыы үлэнэн иитэрэ диэн аҕатыгар махтал тылын анаата. Дойдутугар Уус Тааттаҕа өйдөбүнньүк сквер тутарга этии киллэрдэ.
Тэрээһин сүһүөх үрдүгэр туран А. Чахов матыыбыгар «Күөх Таатта үрэҕэр» ырыанан түмүктэннэ.
Түмүккэ айылҕаттан уран уус, талба талаан түмүллүбүт киһи киэнэ кэрэмэһэ А.И.Чахов үтүө аатын үйэтитэр сыаллаах, төрөөбүт улууһугар кини аатынан кыл кырыымпаҕа өрөспүүбүлүкэ таһымнаах биирдиилээн уонна бөлөҕүнэн толорууга күрэс тэрийиэххэ диэн этиилээхпин. Тэрийээччилэргэ Таатта дьонун аатыттан махтанабын.
Афанасий Лопатин, Таатта улууһун уонна Игидэй нэһилиэгин Ытык олохтооҕо, Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан норуоттар доҕордоһууларын дьиэтин бочуоттаах үлэһитэ.