Бу кылгас ыстатыйабар учуутал Василий Иванович Софронов Кириэс Халдьаайы орто оскуолатын үлэтигэр-хамнаһыгар улахан үтүөнү-өҥөнү аҕалбытын туһунан кэпсиэхпин баҕарабын.
Василий 1882 сыллаахха олунньу 10 күнүгэр Боотурускай улуус I Дьохсоҕон нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Бииргэ төрөөбүт төрдүөлэр: Василий, Роман, Анемподист уонна Анастасия.
Алдан өрүс сүнньүгэр Кириэс Халдьаайы оскуолата уопсайынан да бастакы оскуоланан буолбута. Ол да иһин сөптөөх дьиэ-уот, кинигэ, тэтэрээт суоҕа. Ону таһынан нэһилиэк тулатыгар саатар ааҕар, суруйар кыахтаах биир да киһи суоҕа улахан ыарахаттары үөскэтэрэ. Дьэ, маннык түҥкэтэх сиргэ билиини- көрүүнү аһа сүүрбэ саастаах Василий Иванович тиийбитэ.
Хара ааныттан кини оскуоланы чиҥ тирэхтииргэ, элбэх оҕону хабан үөрэтэргэ дьулуспута. 1905 сыллаахха ахсынньы 17 күнүгэр кини саха уобаластааҕы киин народнай училищеларын инспекторыгар, тойон Огородниковка суругар ахсынньы 16 күнүгэр Байаҕантай үс, Саһыл итиэннэ Өймөкөөнтөн Бороҕон нэһилиэктэрин олохтоохторун мунньаҕар оскуоланы тутарга алта мөһөөх солкуобайы хомуйар туһунан быһаарбыттарын уонна саҥа оскуола дьиэтигэр сөптөөх миэстэ анаабыттарын туһунан кэпсээбитэ. Мунньах оскуоланы тутарга түөрт киһилээх хамыыһыйаны тэрийбитэ. Бу дьон мунньах боротокуолун анныгар илии баттаабыттар, итини сэргэ комиссия састаабыгар киллэриллибиттэрин утарбаттарын биллэрбиттэр.
1908 сыллаахха оскуола дьиэтин тутуута түмүктэммит, ону ол сыл алтынньы 12 күнүгэр народнай училищелар инспектордарыгар ыытыллыбыт сурук туоһулуур.
Василий Иванович училищены икки кылаастаахха уларыта тутар туһунан боппуруоһу туруорсубут эрээри, уобалас инспектора кини этиитин ылымматах.
Үчүгэй учуутал туһунан сурах-садьык чугастааҕы нэһилиэктэргэ тилийэ көппүт. Ол да иһин Аллараа Амма уонна Уолба оскуолалара кинини үлэҕэ ыҥыран барбыттар.
Василий Иванович Софронов 1909 сыллаахха бэс ыйыгар инспекторга көрдөһүү суруйбут: “Мин Кириэс Халдьаайы училищетыгар биэс сыл үлэлээтим, инникитин манна хаалар кыаҕым суох: бастакытынан, кэргэним ыарытыйар буолла; иккиһинэн, Кириэс Халдьаайы оскуолатыгар олох-дьаһах уонна аһылык өттүнэн хааччыйыы мөлтөх. Онон, Эйигиттэн, тойон инспектор, Чычымах эбэтэр Дьөҥкүүдэй оскуолаларыгар көһөрөргө көрдөһөбүн”.
Софронов көрдөһүүтэ туолан, Чычымах оскуолатыгар анаммыта. Итиннэ 1916 сыллаахха диэри үлэлээбитэ. Василий Иванович Софронов баара-суоҕа 46 сыл күн сиригэр олорбута. Онтон үйэ чиэппэрин кэриҥэр сахатын дьонун ортотугар өйдөөҕү, үйэлээҕи ыспыта. Кини 1928 сыллаахха ыам ыйын бастакы күнүгэр өлбүтэ уонна Дьокуускайга Ньукуола таҥаратын дьиэтин таһыгар көмүллүбүтэ. В.И. Софронов өлбүтүгэр тахсыбыт иһитиннэрии: “…кини ис сүрэҕиттэн уонна истиҥ тапталынан дьадаҥы сахалар оҕолорун үөрэтэрэ уонна сырдыкка таһаарара”, — диэн олоҕун анаабыт дьыалатын чопчу быһаарбыта.
Василий Иванович Кириэс Халдьаайыга үлэлиир кэмигэр инитэ Анемподист олоро сылдьыбыта. Саха биир биллиилээх суруйааччыта Анемподист Софронов ону санаан, 1912 сыллаахха бэйэтин ахтыытыгар суруйбута: “Мин кыһын убайбар Алдаҥҥа кэлбитим уонна киниэхэ үөрэнэн барбытым. Итиннэ үчүгэйдик, көҥүллүк олорбутум. Байаҕантай олохтоохторо убайбыттан сиэттэрэн миигин ытыктыыллара, итиэннэ “учуутал быраата”, “нуучча” диэн ааттыыллара. Онтон мин олох даҕаны хомойбот этим, төттөрүтүн киэн туттарым…Алдаҥҥа олорон ардыгар кыра быһылааннарга түбэһэрим эрээри, олор сотору умнуллаллара. Салгыы барыта саҥаттан саҕаланара”.
Онон, Василий Иванович Софронов Кириэс Халдьаайыга 1908 сыллаахха, олохтоох дьон үптэринэн, оскуола туруорсан туттарбыт улахан өҥөлөөх киһинэн буолар диэн түмүктүүбүн.
Анастасия Петровна БОППОСОВА, саха тылын, литэрэтиирэтин учуутала.