Кыра эрдэхпититтэн айымньы дьоруойдарын ааҕан, “кинилэр курдук буолбут киһии” диэн кимиэхэ санаа кыыма охсуллан ааспатаҕа буолуой?!
Уус-уран айымньыга ойууланар киһи курдук буолар баҕа санаа үүйэ-хаайа тутар. Литературнай дьоруой сүрүн, ойоҕос, биһирэбиллээх, омсолоох, муммут, идеальнай уобарастарга арахсар. Сүрүн дьоруой айымньы мөккүөрүн тута сылдьар.Олоххо үтүө санааны саҕар, кэрэ эйгэни кэҥэтэр, киһилии киһи буоларга дьулуһар биһирэмнээх дьоруой аатырар. Дьиҥ олоххо мүччүргэннээх, кыһалҕа кыһарҕаннаах түгэннэр күөрэйэллэрэ дьоруойдуу быһыыны оҥорорго тоҕоостоохтор. Уһулуччу дьоруойдуу быһыыны оҥорбут киһи эйигиттэн тугу да эрэйбэт, эн сыыһа-халты хамсаммыккын буруйдаабат, эйигин хайдах бааргынан ылынар. Бэйэтин туһунан санаабат, эн дьылҕаҕар алдьархайтан, өлүүттэн быыһаабыт үтүөтүнэн өҥө ааҕыммат. Историяны ылан көрдөххө, Аҕа дойду уоттаах сэриитигэр сырдык тыыннарын толук уурбут сэрииһит буойуннар – бары дьоруойдар. Оттон билиҥҥи кэмҥэ дьоруойдар бааллар дуо? Салгыы оҕолор санааларын ааҕыаҕыҥ.
Камилла Дайбаннырова: Хорсун быһыыны оҥорбут, өлөрүн да кэрэйбэт киһи дьоруой буолар кыахтаах. Үтүө суобастаах, улахан таптыыр сүрэхтээх, ыраас дууһалаах. Тааттаттан түөрт билэр киһим хорсун быһыыта “31 хорсун быһыы” диэн кинигэҕэ киирбитин аахпытым.
Дайаана Боярова: Үчүгэй дьыаланы оҥорбут дьоруой, Таатта улууһугар Нажим Нестерев сырдык аата Саха АССР, Саха Хомсомуолун Бочуоттаах кинигэтигэр киллэриллибит. “Баһаарга хорсун быһыытын иһин” мэтээлинэн наҕараадаламмыт. Күүппэтэх өттүттэн, баһаар буолб кэмигэр буруоттан чаҕыйбакка, госпитальга сытар дьону быыһаабыт. 2017 с. Нажим Нестеров төрөөбүтэ 75 сылыгар Таатта Игидэйигэр өйдөбүнньүк туруорбуттара.
Саша Герасимов: Андрей Слепцов былырыын Таатта лицейин ситиһиилээхтик бүтэрбитэ. Бэйэтин кыанар, үөрэҕэр үчүгэй, үрдүкү кылааска үөрэнэр уолу көрөн билэбин. Кини хорсун быһыыны сайыҥҥы өҥүрүк куйааска сөтүө кэмигэр оҥорбут. Икки төгүл ууттан дьону быыһаабытын туһунан Москваҕа “Качество жизни” кинигэ кыһатыгар 2019 с бэчээттэммитин булан аахпытым. “Горячее сердце” Бочуот кинигэтигэр “Дважды спасатель” диэн ыстатыйаҕа суруллубут. Билигин кини иллэҥ кэмигэр волейболлуур, үөрэҕэр дьаныһан үөрэнэр устудьуон. Тааттаттан маннык ыччат уол баарынан киэн туттабын.
Сайнаара Мосоркина: Дьоруой диэн күүстээх санаалаах киһи. Дьоруой диэн боростуой киһи буолбатах, мээнэ ыллыҥ да дьоруой буолбаккын. Дьоруой буоларга үтүө санаалаах буолуох тустааххын. Дьоруойунан бары киэн туттабыт, саныы сылдьабыт. Дьону быыһыыр эмиэ да ыарахан, быыһыы сылдьан эмсэҕэлэниэххин сөп. Дьоруойдар улахан сүрэхтээхтэр, тугу да куттаммакка дону быыһыыллар. Бэйэлэрин даҕаны санаабаттар, ити дьону быыһыыбын эрэ диэн саныыллар. 2023 сыллаахха биир уол ууга түһэн тимирэ сыспыта. Кинини быыһаабыт киһи УНО начальнига В.В.Кривошапкин этэ. Уол табаарыстарын кыттары сөтүөлүү сылдьыбыттара. Сүүрүк илдьэ барбыта. УНО начальнига уолуйбакка ууттан быыһаабыта. Дьэ бу хорсун быһыы буолар.
Миша Марков: Дьоруой ураты хаачыстыбалардаах, сэмэй, саҥата суох, дьулуурдаах, тулуурдаах киһи буолуон сөп. Дьиҥнээх олоххо баар уустук быһыыга-майгыга уолуйан хаалбакка, түргэн быһаарыныы ылынан, хорсуннук хамсанар, түргэнник толкуйдуур киһи.
Аина Никонова 11 “б” кылаас үөрэнээччитэ: Герой диэн хорсун, күүстээх санаалаах киһи. Үлэ геройа, сэрии геройа, ууттан-уоттан быыһаабыт киһи герой буолар. Герой дьоҥҥо холобур буолар, кининэн киэн тутталлар. Туохтан да толлубат, бэйэтинэр эрэнэр, түргэн-түргэнник хамсанар киһи. Холобур, норуот тапталлаах ырыаһыта, алгысчыт Виталий Очиров 1999 сыллаахха ахсынньы 30 күнүгэр Харбалаахха кыра кыргыттары үлүйүүттэн быыһаабытын туһунан билэбин. Кини олох уйанын-хатанын билэн, хорсун санаатынан биллэр киһи буолбута.
Альберт Нучеканов 11”б” кылаас: Герой диэн бу киһи биир-икки тылынан эппиэттээн кэбиспэт, улахан суолталаах тыл. Ол курдук герой диэн бэйэ иннин умнан туран,хорсун быһыыны оҥорбут киһи. Аҕа дойду Улуу сэриитигэр, 1941-1945 сылларга, оскуолага үөрэнэр биһиги саастыылаах элбэх оҕо хорсун быһыыны көрдөрбүттэрэ. Ол курдук Павлик Морозов, Марат Казей, Валя Котик, Леня Голиков уонна да элбэҕи ааттыахха сеп. Онтон билигин биһиги бу сайдыылаах олохпутугар чугас убайдарбыт, аҕаларбыт, аймахтарбыт анал дьайыыга хорсуннарын көрдөрө сылдьаллар. Ол курдук, убайым Алекс Васильевич Титов хорсун санааны ылынан, Ийэ дойдутун көмүскүү сылдьар. Барбыта номнуо сылтан орто. Мин кинини хорсун,эр санаалаах,дьиҥ чахчы герой диэн сыаналыыбын. Бэйэлэрин иннилэрин умнан, биһиги иллээх-эйэлээх олохпут туһугар геройдуу ытык иэстэрин төлүү сылдьаллар. Биһиги кинилэринэн киэн туттабыт, кинилэргэ сүгүрүйэбит,доруобай, этэҥҥэ төннөн кэлиэхтэрэ диэн эрэнэ, долгуйа күүтэбит.
“Умсулҕан” түмсүү салайааччыта Сандаара — Оксана Андросова.