Олунньу 19 күнэ. Ил Дархан Арассыыйа үлэҕэ Дьоруойа, Москва куорат доруобуйа харыстабылын департаменын 52 № — дээх клиническэй балыыһатын кылаабынай бырааһа Марьяна Лысенконы кытта көрүстэ. Дойду биир бастыҥ медицинскэй тэрилтэтин салайааччыта нэһилиэнньэҕэ медицинскэй көмөнү хааччыйыыга өрөспүүбүлүкэ бэртээхэй уопуттааҕын бэлиэтээтэ. Айсен Николаев Саха сирэ көҕүлээбит «мобильнай быраастар» уонна «мобильнай хирурдар» бырайыактар регламеннарын уонна стандартарын оҥорорго федеральнай киин өйөбүлэ ирдэнэрин бэлиэтээтэ. Марьяна Лысенко «мобильнай быраастар» бырайыагы дойду үрдүнэн олохтуур туһугар пилотнай статуһу иҥэриэххэ наада диэтэ. Биир дьоһун боппуруоһунан «земскэй доктор» уонна «земскэй фельдшер» бырагырамаалар болдьохторун уһатыы буолла. Билигин ити биэс эрэ сылынан муҥурданар. Болдьох уһуур түгэнигэр Саха сиригэр эмчиттэр 70 бырыһыаннара тыа сирин уонна Арктика нэһилиэнньэлээх пууннарыгар салгыы үлэлии хаалар санаалаахтар. Марьяна Лысенко бу бырагыраамалары дойду Бэрэсидьиэнэ Владимир Путины кытта дьүүллэспитин бэлиэтээтэ. «Уустук, ыраах оройуоннардаах сирдэргэ, биллэн турар, бу бырагыраамалары уларытыахха диэн кэпсэттибит. Тоҕо диэтэххэ, специалиһы ыҥырыы — биир устуоруйа, оттон кинини онно үлэлии хаалларыы өссө уустук. Онон үбү — харчыны көрдүөххэ наада», – диэтэ Марьяна Лысенко. Итиэннэ салайааччылар Дьокуускайга саҥа инфекционнай балыыһаны тутууну уонна бу бырайыагы федеральнай таһымҥа өйөөһүн боппуруоһун ырыттылар.
Олунньу 20 күнэ. Ил Дархан Мииринэйгэ анал байыаннай дьайыы кыттыылаахтарын, «Норуот актыыба» штаб волонтердарын, «Аанньал көмүс илиилэрэ» волонтердар штабтарын чилиэннэрин уонна ыччат волонтердарын кытта көрүстэ. Айсен Николаев Арассыыйа Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин анал байыаннай дьайыы кыттыылаахтарыгар, кинилэр дьиэ кэргэттэригэр бары өттүнэн өйөбүл улахан суолталааҕын туһунан эппитин санатта. «Өрөспүүбүлүкэ байыастарыгар барытынан көмөлөһөр. Фроҥҥа сэриилэһэр уолаттарбыт кинилэр дьиэ кэргэттэрин өйүүрбүтүн, хааччыйарбытын билэллэр. Кинилэргэ Саха сирэ бүтүннүүтэ көмөлөһөр. Буойуттарбытыгар туох баар наадалаах тиийэ турарын туһугар барытын оҥоруохпут. Бу күннэргэ олох — дьаһах укулаата, экэниэмикэ, байыаннай сулууспаны кытта сибээстээх боппуруостар уларыйаллар. Биһиги сүрэхпитигэр дойдубутугар бэриниилээх буолуу уонна таптал мэлдьи баар. Биһиги кыайыы түргэнник кэлэрин туһугар барытын оҥоруохпут», — диэтэ Айсен Николаев. Мииринэйдээҕи «Норуот актыыба» волонтердар штабтара 2022 сыл балаҕан ыйыттан үлэтин саҕалаабыта. Мобилизацияламмыт дьоҥҥо, кинилэр дьиэ кэргэттэригэр көмөлөһөр сыаллаах тэриллибитэ. «Аанньал көмүс илиилэрэ» волонтердар штабтара Мииринэй оройуонун бары сэлиэнньэлэригэр үлэлиир. Штаб фроҥҥа 20 — тэн тахса туонна гуманитарнай таһаҕаһы ыытта. «Биһиги 700 — тэн тахса наһыылка, 500 — тэн тахса маскировочнай ситим, 149 плащ-палааткалары оҥордубут, 378 аптечканы уонна да атыны хомуйан ыыттыбыт», – диэн эттэ «Аанньал көмүс илиилэрэ» штаб координатора Алена Гершпигель.
Олунньу 20 күнэ. Мииринэй куоракка АЛРОСА «Алмаастаах куораттар кэскиллэрэ» социальнай көҕүлээһиннэрин форума буолан ааста. Тэрээһиҥҥэ СӨ Ил Дархана Айсен Николаев, «АЛРОСА» АК генеральнай дириэктэрэ – бырабылыанньатын бэрэссэдээтэлэ Павел Маринычев, Мииринэй оройуонун баһылыга Александр Басыров, алмааһы хостуур хампааньыйалар, тэрилтэлэр уонна муниципалитет дэлэгээттэрэ кытыннылар. Айсен Николаев былырыын өрөспүүбүлүкэ дохуоттарыгар рекорд олохтообутун – 263 млрд солкуобайы киллэрбитин бэлиэтээтэ. Итинтэн үс гыммыт биирэ – 32,3 бырыһыана – «АЛРОСА» хампааньыйа кылаата. Ил Дархан АЛРОСА кэллэктиибигэр – үлэһиттэригэр, бэтэрээннэригэр, алмаастаах кыраай бары олохтоохторугар дьоһун үлэлэрин иһин махталын биллэрдэ. «Алмаастаах куораттары сайыннарыы түмүгүттэн астынным. Форум бастакы төгүлүн 2021 сыллаахха ыытыллыбыта. Онно этиллибит санааларынан Мииринэй оройуонун сайдыытыгар аналлаах ыйаах тахсыбыта. Бүгүн биһиги ити үлэ эрдэтээҥҥи түмүктэрин таһаардыбыт. Доруобуйа харыстабылыгар, социальнай бэлиитикэҕэ, биллэн турар, «АЛРОСА» хампааньыйа көмөтүнэн аҕыйаҕа суох үлэ барда. Инникитин алмааһы хостуур дьон олоҕо тупсарын туһугар өссө элбэҕи оҥоруохтаахпыт. Биһиги үөрэххэ, доруобуйа харыстабылыгар, дьиэни-уоту тутууга, тырааныспар сырыытын табыгастаах оҥорууга уонна да атын боппуруостарга чопчу былааннары торумнаатыбыт. Бүгүн форумҥа киирбит бары этиилэр эмиэ бырабыыталыстыба таһымыгар көрүллүөхтэрэ, – диэн бэлиэтээтэ Айсен Николаев. Ил Дархан Мииринэй оройуонун олохтоохторун олохторун хаачыстыбата кинилэр өрөспүүбүлүкэ сайдыытыгар киллэрэр кылааттарыгар сөп түбэһиэхтээх диэтэ. Ол курдук, Мииринэй куорат сайдыытын маастар- былаанын олоххо киллэрии үлэтэ саҕаланна.
Олунньу 21 күнэ. Ил Дархан РФ Бырабыыталыстыбатын Бэрэссэдээтэлин солбуйааччыта — Уһук Илиннээҕи федеральнай уокурукка дойду Бэрэсидьиэнин боломуочуйалаах бэрэстэбиитэлэ Юрий Трутневы кытта үлэлээтэ. Юрий Трутнев Саха сиригэр Дьокуускай уонна Нерюнгри куораттар маастар — былааннарын олоххо киллэриигэ сүбэ мунньаҕы ыытта, «Патриотическай» түргэнник сайдыы сирин резидиэннэрин саҥа бородууксуйаларын көрдө. Кини маны сэргэ олох-дьаһах эбийиэктэрин үлэлэрин-хамнастарын билистэ.
Олунньу 22 күнэ. РФ Бырабыыталыстыбатын Бэрэссэдээтэлин солбуйааччыта — Уһук Илиннээҕи федеральнай уокурукка дойду Бэрэсидьиэнин боломуочуйалаах бэрэстэбиитэлэ Юрий Трутнев Дьокуускай Мархатыгар куортамҥа анаммыт дьиэлэри тутуу хаамыытын бэрэбиэркэлээтэ.
Вице — премьер саҥа кыбартыыралар үрдүк хаачыстыбалаахтык тутуллубуттарын бэлиэтээтэ.
«Куортамҥа тутуллубут дьиэҕэ-уокка, бастатан туран, анал байыаннай дьайыы кыттыылаахтара, учууталлар уонна быраастар киириэхтэрэ. Ону таһынан биһиги манна эдэр учуонайдар категорияларын эбэбит. Бу Саха сиринээҕи наука киинигэр, Хотугулуу — Илиҥҥи федеральнай университекка улахан суолталаах», — диэтэ Айсен Николаев.
Олунньу 22 күнэ. РФ Бырабыыталыстыбатын Бэрэссэдээтэлин солбуйааччыта — Уһук Илиннээҕи федеральнай уокурукка дойду Бэрэсидьиэнин боломуочуйалаах бэрэстэбиитэлэ Юрий Трутнев Дьокуускай уонна Нерюнгри куораттар маастар — былааннарын олоххо киллэриигэ сүбэ мунньаҕы ыытта.
Дойду Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин сорудаҕынан Уһук Илиҥҥэ 25 куорат реновацияланыахтаах, ол иһигэр Дьокуускай уонна Нерюнгри. 2030 сылга диэри манна 133 эбийиэк тутуллуохтаах уонна өрөмүөннэниэхтээх.
2023 сыл ахсынньы ыйыгар Арассыыйа Бырабыыталыстыбата Дьокуускай уонна Нерюнгри куораттар агломерацияларын кэлим социальнай — экономическай сайдыыларын уһун болдьохтоох былааннарын бигэргэттэ. Дьокуускайга – 90, оттон Нерюнгригэ – 43 эбийиэк киирдэ. Манна 560 млрд солкуобай көрүллүбүтүттэн, аҥаара – федеральнай бүддьүөттэн тыырыллыаҕа.
«2023 сыл кулун тутарыгар Дьокуускайга уонна Нерюнгригэ сайдыы сүрүн дьаһалларын олоххо киллэриигэ бырайыактыыр офиһы тэрийбиппит. Мин маны тус бэйэм салайабын. Дойду Бэрэсидьиэнин өйөбүлүнэн маастар — былааннарга элбэх эбийиэк киирдэ, үгүөрү үп көрүлүннэ. Икки куораппытыгар үлэ номнуо саҕаланна», — диэтэ Айсен Николаев.
Олунньу 23 күнэ. Дьокуускайга «Сулус» диэн ытарга үөрэтэр кииҥҥэ Аҕа Дойду улуу сэриитин аатырбыт снайпера, Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа Федор Матвеевич Охлопков кэриэһигэр анаммыт ыраахха ытыыга бүтүн Арассыыйатааҕы турниры үөрүүлээхтик арыйыы буолла.
Күрэхтэһии кыттыылаахтарын РФ Бырабыыталыстыбатын Бэрэссэдээтэлин солбуйааччыта — Уһук Илиннээҕи федеральнай уокурукка дойду Бэрэсидьиэнин боломуочуйалаах бэрэстэбиитэлэ Юрий Трутнев уонна Ил Дархан Айсен Николаев эҕэрдэлээтилэр.
Юрий Трутнев РФ Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин ыраахха ытыыга бүтүн Арассыыйатааҕы бастакы турнир ыытылларынан эҕэрдэтин ааҕан иһитиннэрдэ.
«Саха сиригэр бэргэн ытааччылары мэлдьи ытыктыыллар. Кинилэр үгэстэрэ быстыбат, салҕанар. Аҕа Дойду улуу сэриитин сылларыгар Саха сирин уон бастыҥ снайпера 2,5 тыһыынча фашиһы суох оҥорбуттара. Бу официальнай бигэргэтиллибит дааннайдар. Биһиги биир дойдулаахтарбыт өбүгэлэрин дьыалаларын салгыылларынан, атын буойуннары кытта анал байыаннай дьайыыга дойдубут көҥүлүн көмүскүүллэринэн киэн туттабыт», — диэтэ Айсен Николаев.
Олунньу 24 күнэ. Дьокуускайга ыраахха ытыыга бүтүн Арассыыйатааҕы турниры түмүктүүр тэрээһин буолла.
Кыайыылаахтарга наҕараадалары РФ Бырабыыталыстыбатын Бэрэссэдээтэлин солбуйааччыта — Уһук Илиннээҕи федеральнай уокурукка дойду Бэрэсидьиэнин боломуочуйалаах бэрэстэбиитэлэ Юрий Трутнев, Ил Дархан Айсен Николаев уонна Арассыыйа Дьоруойа, гвардия майора, кылаабынай судьуйа солбуйааччыта Ярослав Якубов туттардылар.
«Күнүс» түһүмэххэ 2 км ыраахха бэргэнник ытан бастакы миэстэни саха уолаттара Сергей Яковлев уонна корректировщик Василий Яковлев ыллылар. Кыайыылаахтарга пикап массыына күлүүһүн туттардылар.
«Бу полигоҥҥа ыраахха ытыынан идэтийэн дьарыктанар дьон бары эрчиллиэхтэрэ: байыаннайдар да, спортсменнар да. Саха сиригэр маннык полигон баар буолуута снайперскай ускуустуба үгэстэрин өссө түргэнник тилиннэрэргэ көмөлөһүөҕэ уонна, биллэн турар, ыччаты дойдуга бэриниилээх буолууга иитиигэ төһүү болуоҕа», — диэн эттэ Айсен Николаев.
Афанасий Ноев.