Тохсунньу 13 күнүгэр кырдьаҕас Чөркөөххө, Г.Г.Власов аатынан КСК-ҕа, Эргэ дьылы атаара, Саҥа сылы көрсө, үтүө үгэскэ кубулуйбут «Сыл түмүгэ» бырааһынньыкка, нэһилиэк олохтоохторо тоҕуоруһа муһуннулар. Күлүмүрдэс харыйа уотугар бырааһынньыктыы киэргэммит остуол тула олорон, ааспыт 2024 сыл Россияҕа Дьиэ кэргэн, Саха сиригэр оҕо-аймах, Таатта улууһугар Эрэл Таптал Итэҕэл сылы түмүктээн, кыайыылары санаатылар, ситиһиилэри сыаналаатылар. Ол курдук, нэһилиэк баһылыга А.П.Семенов бу ааспыт 2024 сыл ситиһиилэринэн анал ааттары дохсун ытыс тыаһын доҕуһуолунан ааттаата, анал кубоктары, сэмэй бэлэхтэри туттарда.
«Төрүт дьарыгы утумнааччы дьиэ кэргэн» анал аат Аржаковтарга ананна. Алта оҕолоох дьиэ кэргэн ийэтэ Любовь Михайловна политсыылка музейын смотрителэ, аҕа баһылык Николай Дмитриевич ОДьКХ тэрилтэтигэр машинист-маастар. Улахан дьиэ кэргэн оҕолорун кыра эрдэхтэриттэн төрөөбүт норуоттарын үгэстэригэр, төрүт дьарыктарыгар иитэллэр-такайаллар. Николай Дмитриевич нэһилиэккэ биллэр балыксыт, сайынын илимнээн нэһилиэк дьонун аһатар, күһүнүн муҥханы салайар төһүү үлэһит, сааһын куйууру кыайар. Бу үөрүйэхтэригэр оскуола оҕолорун угуйан, балыктааһын сатабылыгар үөрэтэн төрөппүттэр махталларын ылар. Улууска, нэһилиэккэ ыытыллар балыктааһын күрэҕэр оскуола уолаттарын илдьэн кытыннарар, ситиһиилэнэр. Маны таһынан, нэһилиэк аҕам саастаах олохтоохторугар мас эрбээһинигэр, бэлэмнээһинигэр көмөлөһөр, нэһилиэккэ ыытыллар бары субуотунньуктарга көхтөөхтүк кыттар. Любовь Михайловна оҕуруотунан дьарыктанан, сибэкки үүннэрэн оҕолоругар, сиэннэригэр сиргэ тапталы иҥэрэр. Аржаковтар элбэх сиэҥҥэ тапталлаах эһэ, эбэ буолаллар.
«Бастыҥ тыа ыала» анал ааты 28 сыл ыал буолан олорор биэс оҕолоох Ушницкайдар ыллылар. Ыал аҕата Алексей Алексеевич баһаарынай чаас суоппара, мас тардыһыытыгар СӨ спордун маастара, «Ушницкайдааһын» ньыма автора, быйыл ыытыллыбыт улуустааҕы мас тардыһыытын чемпионатыгар 3-с миэстэлээх призер, улуустааҕы ветераннар спартакиадаларыгар 1-кы миэстэни ылан хамаанда ситиһиитигэр оруола улахан. Ыал ийэтэ Мария Григорьевна «Аленушка» детсадка иитээччи көмөлөһөөччүтэ. Улууска оскуолаҕа киириэн иннинээҕи саастаах оҕолор тэрилтэлэрин иһинэн ыытыллыбыт «Лучший помощник воспитателя» күрэххэ «Лучшая мастерица своего дела» анал аатынан бэлиэтэммитэ. Дьиэ кэргэн улахан кэтэх хаһаайыстыбалаах, сүөһү иитэр, сайын оттуур, өлгөм үүтү ыан хото туттарар, тыа хаһаайыстыбата сайдыытыгар кырата суох кылааттарын киллэрэр.
«Саахымат оонньуутун тарҕатааччы дьиэ кэргэн» анал аат Жегусовтарга иҥэрилиннэ. Биэс оҕолоох дьиэ кэргэн аҕа баһылыга Герман Иннокентьевич баһаарынай чаас начальнига, Сардаана Владимировна олохтоох дьаһалта специалиһа, билигин кыра оҕотун көрөн олорор. Жегусовтар дьиэ кэргэн утумнаан бары саахыматынан дьарыктаналлар. 2024 сыл чөл олоҕу көҕүлүүр, саахымат оонньуутун сөргүтэр, саҥа сүүрээни көрдүүр, саахыматтыыр сатабылы үрдэтэр сыаллаах “СЭТТЭ” тутуу хампаанньа (генеральнай дириэктэр А.Д. Данилов) бирииһигэр Чөркөөххө олорор, үлэлиир улахан дьоҥҥо, оҕолорго саахымакка биирдиилээн бастыыр иһин турнирдары ыытта. Бу турнирдарга Жегусовтар үс көлүөнэнэн кытыннылар. Ол курдук нэһилиэк чиэһин элбэхтик чиэстээхтик көмүскээбит эбэлэрэ Александра Ионовна уолаттарынаан, сиэннэринээн ситиһиилээхтик оонньоотулар. Герман Иннокентьевич 4 оҕотунаан кыттан саахымакка ССРС спордун маастара, Чөркөөххө саахыматы сайыннарбыт, киэн туттар киһибит М.Т.Таппыров дьиэ кэргэнинэн саахыматтыыр саахымат оонньуутун сайыннарар диирин өссө дакаастыа диэн эрэнэбит.
«Культура эйгэтигэр актыыбынай кыттыылаах дьиэ кэргэн» анал аат Кулаковскайдарга тигистэ. Икки төгүллээн игирэ уолаттардаммыт алта уол оҕолоох дьиэ кэргэн аҕа баһылыга Семен Семенович ОДьКХ тэрилтэтигэр кочегар, П.В.Толстяков аатынан норуот театрын талааннаах артыыһа. Ыал ийэтэ Фаина Григорьевна оҕолорун иитиитинэн дьарыктанар. Кулаковскайдар эргиччи талааннаахтар, үҥкүүнү, ырыаны тэҥҥэ туталлар, оҕолорун уһуйаллар, үөрэтэллэр, кэрэҕэ сыһыараллар. «Дьоллоох дьиэ кэргэн» кэнсиэргэ биэс уолаттара батыһан-бытарыһан киирэн үҥкүүлээбиттэрин көрбүт эрэ умнубатах буолуохтаах. Ону таһынан атын да культурнай тэрээһиннэргэ, куонкурустарга дьиэ кэргэн көхтөөхтүк кыттар.
«Общественнай олоххо көхтөөх дьиэ кэргэнинэн» Нестеровтар дьиэ кэргэн ааттанна. Түөрт оҕолоох ыал аҕа баһылыга Дьулустаан Робертович баһаарынай чаас байыаһа, улууска, нэһилиэккэ ыытыллар спортивнай күрэхтэһиилэргэ кыттан элбэх ситиһиилэрдээх, араас субуотунньуктарга, көмөҕө бастакынан сылдьар, дьону көҕүлүүр талааннаах. Ыал ийэтэ Ксения Анатольевна кыра оҕотун көрөн олорор. Иллэҥ кэмигэр араас минньигэс кондитерскай аһынан нэһилиэк дьонун хааччыйар, сайынын оҕуруот олордуутунан, сибэкки үүннэриитинэн, кус-хаас иитиитинэн утумнаахтык дьарыктанар. Нестеровтар өбүгэлэрин үгэстэрин уонна культураларын сыаналыыллар уонна оҕолоругар иҥэрэллэр. Сайаҕас майгылаах дьиэ кэргэн нэһилиэккэ ыытыллар тэрээһиннэр көҕүлээччилэрэ уонна көхтөөх кыттааччылара.
«Ситиһиилээх дьиэ кэргэн» анал аат Афанасьевтарга туттарылынна. Биэс оҕолоох дьиэ кэргэн аҕа баһылыга Айаал Иванович талааннаах тарбахтаах уус, сыл аайы нэһилиэккэ хаарынан саҥа дьыл бэлиэтин киһи сөҕөр гына солбуллубат оҥорооччута. Маһынан уһанарын таһынан улахан хаһаайыстыбаны, үгүс сүөһүнү көрөн-тутан олорор. Ыал ийэтэ Евдокия Ивановна «Почта России» үлэһитэ. Төрөппүттэр сүрүн болҕомтолорун оҕо иитиитигэр, эргиччи сайдалларыгар уураллар. Улахан кыыс Аэлита – 11 кылаас үөрэнээччитэ, 2024 сылга мас тардыһыытыгар Таатта улууһун чемпионката, өрөспүүбүлүкэҕэ Дмитрий Устинов бирииһин кыайыылааҕа, Россия финалын кыттыылааҕа, Таатта улууһун «2024 сыл Бастыҥ спортсменката». Орто кыыс, 6-с кылаас үөрэнээччитэ Саргылаана — «Зима начинается с Якутии» фестиваль фольклор салаатыгар 2 степеннээх лауреат, өрөспүүбүлүкэтээҕи «Таланты земли Олонхо» фестивальга 1 степеннээх лауреат, Былатыан Ойуунускай төрөөбүтэ 131 сылыгар аналлаах уруһуй күрэҕэр 2 миэстэлээх, РСФСР уонна Саха АССР үтүөлээх учуутала Надежда Габышева төрөөбүтэ 100 сылыгар аналлаах өрөспүүбүлүкэтээҕи саха тылыгар уонна литературатыгар ыытыллыбыт олимпиадаҕа 2 миэстэлээх, улууска оҕолорго мас тардыһыытыгар 2 миэстэлээх. Кыра кыыс Санаайа, 4-с кылаас үөрэнээччитэ, өрөспүүбүлүкэтээҕи «Таланты земли Олонхо» фестиваль вокал салаатыгар 2 степеннээх дипломант, Былатыан Ойуунускай төрөөбүтэ 131 сылыгар анаммыт үөрэнээччилэр литературнай-художественнай фестивалларыгар хоһоон күрэҕин Кылаан кыайыылааҕа, поэт Василий Алексеев төрөөбүтэ 75 сылыгар аналлаах «Эн кэрэҕин поэзия» уус-уран ааҕыы күрэҕин 1 миэстэлээҕэ.
«Сыл саҥа аата» анал аат үөрэнээччилэргэ ыытыллыбыт Таатта улууһун оһуохайдьыттарын күрэҕин Кылаан кыайыылааҕар, Таатта улууһун Олоҥхо күнүгэр оһуохайдьыттар күрэхтэригэр 2-с миэстэни ылбыт, өрөспүүбүлүкэтээҕи оһуохайдьыттар күрэхтэрин кыттыылааҕар, 7-с кылаас үөрэнээччитигэр Айхал Поисеевка ананна.
«Сыл бастыҥ үөрэнээччитэ» анал аат СӨ Ил Дарханын стипендиатыгар, саха литературатыгар өрөспүүбүлүкэтээҕи дистанционнай олимпиадаҕа 2 миэстэни ылбыт, «Инникигэ хардыы» НПК кыттыылааҕар, 11-с кылаас үөрэнээччитэ Рада Харитоноваҕа туттарылынна.
«Сыл талаана» анал ааты норуоттар икки ардыларынааҕы «Малахитовый узор» фестиваль 1 степеннээх лауреата, норуоттар икки ардыларынааҕы I творческай фестиваль вокал номинацияҕа 1 степеннээх лауреата, өрөспүүбүлүкэтээҕи «Белый олененок» оҕо фестивалын 1 степеннээх лауреата, 4-с кылаас үөрэнээччитэ Валерия Попова ылла.
«Спортивнай дьиэ кэргэнинэн» Аввакумовтар буоллулар. Биэс оҕолоох улахан дьиэ кэргэн аҕа баһылыга Вячеслав Иванович Тааттатааҕы оҕо спортивнай оскуолатын Чөркөөхтөөҕү филиалын мас тардыһыытыгар тренерэ, Г.Г.Власов аатынан КСК директора, мас тардыһыытыгар СӨ маастара, Таатта улууһун «2024 сыл Бастыҥ тренерэ», ийэ – Сардаана Васильевна Чөркөөхтөөҕү политсыылка музейын сотруднига. Иккис уол Албан Аввакумов көҥүл тустууга спорт маастара, ХИФУ ФКиСИ 5-с курсун студена. 2024 сылга көҥүл тустууга Д.Г.Миндиашвили аатынан Бүтүн Россиятааҕы турнир чемпиона, А.Крылов кэриэһигэр Бүтүн Россиятааҕы турнир призера, өрөспүүбүлүкэтээҕи турнирдар кыайыылаахтара, Таатта улууһун «2024 сыл Бастыҥ спортсмена». Айдын Аввакумов Д.П.Коркин аатынан Чурапчытааҕы спортивнай интернат оскуола 9-с кылааһын үөрэнээччитэ, Павел Пинигин бирииһигэр Бүтүн Россиятааҕы турнир призера, көҥүл тустууга өрөспүүбүлүкэ араас турнирдарын призера, греко-римскэй тустууга Уһук Илин күрэхтэһии призера, өрөспүүбүлүкэ чемпиона, хапсаҕайга Таатта улууһун абсолютнай кыайыылааҕа. Дьулус Аввакумов Д.П.Коркин аатынан Чурапчытааҕы спортивнай интернат оскуола 7-с кылааһын үөрэнээччитэ, көҥүл тустууга өрөспүүбүлүкэтээҕи турнирдар призердара, самбоҕа өрөспүүбүлүкэ призера, көҥүл тустууга уонна хапсаҕайга Таатта улууһун чемпиона.
«Көхтөөх тыа ыала» С.Г.Чехченнонов, Н.М.Гоголева дьиэ кэргэн буоллулар. Семен Гаврильевич ОДьКХ тэрилтэтигэр кочегар, Надежда Михайловна П.А.Ойуунускай аатынан Судаарыстыбаннас түмэлин смотрителэ, П.В.Толстяков аатынан норуот театрын, «Көөчөөн көрө» мини-театр артыыһа, спортсменка. Төрөппүттэр оҕолорун өбүгэлэр төрүт үгэстэригэр уһуйаллар, талааннара сайдалларыгар үтүө холобур буолаллар, нэһилиэккэ, оскуолаҕа ыытыллар бары культурнай, спортивнай тэрээһиннэргэ көхтөөхтүк кыттан «Талба талааннаах дьиэ кэргэн», « Нэһилиэк олоҕор кыттар актыыбынай дьиэ кэргэн» анал бэлиэлээхтэр. Сэттэ оҕолоох дьиэ кэргэн улахан хаһаайыстыбаны тутан олорор, элбэх дьарыктаахтар, кус-хаас иитэр, сүөһү көрөр, оҕуруот олордор, сибэкки үүннэрэр.
Бу киэһэ, Дьиэ кэргэн сыла түмүктэниитигэр, Таатта улууһун Бочуот кинигэтигэр көмүс буукубанан суруллан киирбит, 50 сыл бииргэ олорбут, Кыһыл көмүс сыбаайбалаах Вырдылиннар дьиэ кэргэни чиэстээтилэр. Өр сылларга уһуннук тутууга үтүө суобастаахтык үлэлээбит, спортивнай күрэхтэһиилэргэ нэһилиэк чиэһин элбэхтэ көмүскээбит ыал аҕа баһылыга Егор Гаврильевич «Октябрьскай нэһилиэк социально-экономическай сайдыытыгар кылаатын иһин» бэлиэнэн наҕараадаланна. Ыал ийэтэ Елена Алексеевна нэһилиэк тэрилтэлэригэр араас үлэлэргэ үлэлээн бочуоттаах сынньалаҥҥа олорор. 4 оҕолоох, элбэх сиэннээх Вырдылиннар билигин да эдэр ыччакка үтүө холобур буолан, ынах сүөһү иитэн, үүт-ас туттаран, оҕуруот олордон, оҕолоругар көмөлөһөн этэҥҥэ олороллор. 50 сыл сарын-сарынтан тайансан, өйдөһөн-өйөһөн олорбут ыаллары Акыйа түөлбэ эҕэрдэлээтэ, өссө да уһуннук олороллоругар баҕарда.
Н.Н.Туласынов аатынан НАДь директора М.П.Гоголев түөлбэлэр икки ардыларыгар 2024 сыл устата ыытыллыбыт күрэхтэһии түмүгүн иһитиннэрдэ. Бастакы миэстэ Акыйа (сал. М.Н.Ушницкая), иккис Уйгу-Быйаҥ (сал. А.К.Тимофеева), үһүс Таатта (сал. А.С.Ушницкая), салгыы Илин (сал. О.В.Пестрякова), Сардаҥа (сал. Ю.Ю.Аввакумова). Түөлбэлэр грамотанан, сертификатынан, туоһу суругунан наҕараадаланнылар.
Түмүккэ Д.А.Сивцева салайааччылаах «Далбар» фольклорнай бөлөх 2024 сыл ахсынньыга А.Е.Кулаковскай аатынан Норуоттар доҕордоһууларын дьиэтэ, Тас сибээс уонна хотугу норуоттар дьыалаларын министерствота, «СӨ норуоттарын ассамблеята» общественнай хамсааһын тэрийиилэринэн «Якутия многонациональная» фестиваль «Национальный костюм» номинация кыайыылааҕа буолбутун туоһулуур грамотаны туттулар. Саҥа сыл кыайыы кынаттаах, үөрүү көтөллөөх саҕаланна, кэлэр сылга эрэли сахта…
Кыайыыны иҥэринэр, ситиһиини чиҥэтэр, үөрүүнү үксэтэр «Сыл түмүгэ» бырааһынньыгы эстрада театрын артыыстара, СӨ культуратын туйгуннара Анатолий Горохов, Айгылаан, Иннокентий Барабанскай, Гаврил Лыткин ырыанан арыаллаатылар, оонньуунан киэргэттилэр, музыканан тупсардылар. Анал аакка тиксибиттэр, бырааһынньыкка кыттыспыттар биэчэри тэрийээччилэргэ, кэлбит артыыстарга астына-махтана тарҕастылар. Үүммүт сыл үтүөнү эрэ аҕаллын!!!
Бырааһынньыгы сырдатта Р.Таппырова.