Аан бастаан хамнас диэни кылааһынан ферма хотонун хаарын түһэрэн ылбытым. Хамнас төлөөбүт бастакы үлэ биэрээччим аатырбыт Иван Васильевич Николаев — Бытык Уйбаан эбит. Кини кэргэнэ Надежда Семеновна каадыр отделыгар үлэлиирэ, кылаас харчытыгар эппиэтинэстээҕинэн миигин анаан кэбистэ, илии баттатта. Илин эҥэртэн төрүттээх чүөчэ буолан, оччолорго мин иһиттэхпинэ наһаа күргүйдээн саҥарар курдуга, наһаа куттанар-саллар этим, кыыһыра сылдьар, билигин мөҕүө диэн.
Бытык Уйбаан Таатта Харбалааҕын туттарбыт наһаа сатабыллаах салайааччы, биһиги Күндээдэбитин аҕыйах сыл иһигэр өрө тардыбыт киһи буолар. Наһаа ирдэбиллээх быһыылааҕа, маҕаһыын иннигэр сотору-сотору дьаһал суруктара ыйанан турар буолааччы, мөлтөх үлэһиттэри аһаҕастык кириитикэлиирэ. Наар таатталарын хайҕаан, санаан тахсааччы, кинилэр хайдах курдук үлэһиттэрин, көнө сүрүннээхтэрин, оттон ньурбалар сүрэҕэ суохтар, ыйы быһа ыһыахтыыллар, ыйы быһа кустууллар диэн мөҕүттэрэ. Наһаа көнө (прямолинейнай) этэ.
1997 с. олус соһуччу, эмискэ ыалдьан өлөн хаалбыта. Медцентрга санрейсынан илдьэн быыһыы сатаабыттара да кыайбатахтара. Урут таһаарыылаахтык үлэлии сылдьыбыт сириттэн, Тааттаттан, делегация буолан кэлэн илдьэ баран хаалбыттара, Амма Аччыгыйын аттыгар көмпүттэр үһү. Пааматынньык туруорбуттар, киинэ устубуттар. Однокласснигым Аржаков Владимир кини аатын үйэтитэргэ күүскэ үлэлэспитигэр махтанабыт. Оттон биһиги биирдэ соҕотохсуйан хаалбыппыт. Дьэ, онно биирдэ өйдөммүппүт: хайдахтаах курдук дьон туһугар үлэлии сылдьыбыт улахан салайааччыны сүтэрбиппитин, сыаналаабатахпытын.
Аҕам кэлин төрүччү оҥоруутунан дьарыктанар буолбута. Ол сылдьан үөрэппитэ Иван Васильевич биһиги хаан-уруу аймахпыт эбит: кини эһэтэ уонна биһиги эһэбит эбэтэ бииргэ төрөөбүттэр. Аттыбытыгар убайбыт хаама сылдьыбытын билбэтэхпит, кини да билбэтэҕэ Күндээдэҕэ аймахтара олорорун. «Сулуһа суох герой» диэн кини туһунан кинигэни тоҕо эрэ наһаа сөбүлээн ааҕааччыбын.
Кинини киһи быһыытынан арыйан бэрткэ суруйбуттар. Москваҕа үөрэнэ сылдьан лотереяҕа харчы сүүйбүтүнэн фотоаппарат атыылаһан, НХСБ (ВДНХ) кэлбит делегациялары хаартыскаҕа түһэрэн харчы оҥорбут, аҕатын Москваҕа ыҥыран, «Волга» массыынаҕа олордо сылдьан, рестораннарга аһатан, дьонугар кэһии бөҕөтүн атыылаһан сөхтөрбүт да, куттаабыт да. Харчы үлэттэн кэлэрин эрдэттэн өйдөөбүт буолан, оскуола оҕолоругар хамнас төлөөтөҕө, сэбиэскэйдии өйдөөх эбитэ буоллар, босхо да көлөһүннүөн сөп этэ, субуотунньук диэн ааттаан. Ол хамнаспын туттубакка, ууран сыппытым, 90-с сыллар саҕаланыытыгар хамнас кэлбэт иэдээннээхэй кэмнэригэр өрүһүлтэ буолбута. Ийэбэр ол харчыбын иэс биэрэн, килиэп атыылаһар харчыламмыппыт.
Бытык Уйбаан устудьуоннуу сылдьан, дук-дах туттубакка, атын омуктартан саллыбакка, дьоһуннук (достойно) тутта сылдьар эбит. Кини Күндээдэҕэ туоруурга диэн Бүлүү өрүһүнэн муоста туттарыан баҕарар этэ: баҕар, хаһан эмэ ол олоххо киириэ …
Кини курдук киһини көрбүппүнэн даҕаны киэн туттабын.
Айталина Кузьмина.