Бу күннэргэ элбэх киһи «Уот Дьулустаан» сериалы кэтээн-манаан көрө сылдьар буолуохтаах. Биһиги аймах бу киинэҕэ оҕобут, мин бииргэ төрөөбүт убайым уола — Ньурбатааҕы театр артыыһа Никита Григорьев уһуллубутун иһин, туох да эрдэттэн долгуйа күүппүппүт. Кыратык омуннаатахха, Никита ааспыт сайынын барытын бу киинэ уһуллуутугар бараата. Уоппускатыгар дойдутугар кэлээт да, тута манна оройунан түһэн, дьонугар даҕаны көстөр-көстүбэт сырытта. Сериалы, чахчы, балтараа ый кэриҥэ Чөркөөхтөөҕү историческай-мемориальнай музей тиэргэнигэр уһуллулар. Ол да иһин, биир өттүнэн, Таатта дьонун бу сонун сериал эмиэ сэҥээрдэр. Никитабыт уһулларын уонна сериалга администратор быһыытынан үлэтин быыһыгар дьиэтигэр кэллэҕинэ, туоһуластахпытына, саараама, тугу да быктаран бэрт. Олох барыта кистэлэҥ, нэһиилэ хайа артыыс оонньуурун эрэ бэрт сэмэйдик кэпсээн дьоллуур. Онон киинэбит саҕаланыан иннинэ, Никита Хабырыыс диэн дьадаҥы хамначчыт уолу оонньуурун эрэ билэрбит.
Билигин бэлиэр киинэбитин үһүс нэдиэлэтин көрө сылдьабыт. Дьиэҕэ даҕаны, үлэҕэ даҕаны киинэни ырытыһан, тугунан бүтэрин, ким хайдах буолуоҕун таайа сатыыр түгэммит элбээтэ. Бу күннэргэ Тааттаҕа сериал оператора Дмитрий Сергучев үлэтинэн кэлэ сырыттаҕына, эмиэ ону-маны билээри ыган-быган көрдүбүт даҕаны, киһибит партизан курдук, кэпсээн да бэрт. Арай «Хобороос дьылҕата кытаанах» эрэ диэни этэн кэбиһэн, көрүөх баҕабыт өссө күүһүрдэ.
6-с сиэрийэттэн сериалга Таатта оҕото Айтал Софронов көстөн, көрөөччү кутун тута сылдьар. Киинэбитигэр саҥа сүүрээн, сонун көстүү киирэн, киэһэ аайы кэтиирбит үксээтэ. Биһиги сонуннарга устаары, биир күн Айталлаахха дьиэлэригэр баран ыалдьыттаатыбыт. Аан бастаан Айтал ийэтигэр Мира Александровнаҕа эрийэн көҥүллэтээри кэпсэттим, тута, сэп-сэргэх куолас иһиллибитигэр наһаа үөрдүм. Сап-сайаҕас куолаһынан «Үөрүүнү кытта кэлиҥ» диэн төрүт даҕаны дьиэлэригэр ыҥырда. Онон өйүүнүгэр артыыс оҕобутун кытта кэпсэтэ, дьонун кытта билсэ анаан-минээн тиийдибит.
Дьоммут уруккуттан билсэр дьону көрсөр курдук үөрэ-көтө көрсөн, тута толору астаах сандалыга ыҥыран, чээйдэтэн, кэпсэтэн, истиҥ эйгэ үөскээн хаалла. Айталбыт киинэҕэ көстөрүн курдук аһаҕас, чобуо киһи эбит. Толлубакка, кыбыстыбакка кэпсэтэн, күлэн-үөрэн, киһи эрэ таптыах оҕото. Мира Александровна уонна Дмитрий Дмитриевич оҕолорун туһугар олус кыһаллар, ким туохха дьоҕурдааҕын, ханнык эйгэни, хайысханы сэҥээрэрин көрөн, туох сатанарын тэрийэн, куруһуоктарга дьарыктаналларын ситиһэн, бары саҕалааһыннарын өйөөн, чахчы, наһаа кыһамньылаах төрөппүттэр.
Холобура, Айтал хаһыс да сылын көҥүл тустуунан дьарыктанар, маны сэргэ үөрэх бастыҥа, Алампа аатынан оскуола 5 кылааһын туйгун үөрэнээччитэ. Ааҕыыларга дакылаатынан кыттар, санаатын сааһылаан этэр үөрүйэхтээх. Сахалыы наһаа үчүгэйдик сайа саҥарар. Кыра уол Айсан — дуобатчыт, бэлиэр бэйэтин саастыылаахтарыгар өрөспүүбүлүкэҕэ чөмпүйүөннээбит ситиһиилээх. Убайын кытта тустан хачыктаһар даҕаны, дуобаттыыр да эбит. Тустууга билиҥҥитэ хотторор буоллаҕына, дуобакка күнэ тахсар эбит.
Оттон ыал мааныта, көмүһэ — уһуйаан киһитэ Айаана — эмиэ саҥатынан киһини сөхтөрөр бэрт чобуо киһи. Туох да иҥнигэһэ суох хоһоон ааҕан үөртэ, убайдарын туһунан кэпсээн чаҕаарда. «Уолаттары кытта алтыһа улаатар буолан, тэбис тэҥҥэ барытыгар түсүһэн иһэр. Биир күн тустабын диэн туран трико ылбыппыт, убайдарын кытта боксалаһар, онон бэйэтигэр сөп түбэһэр бэрчээккэлээх» — диэн ийэлээх аҕата күлэллэр. Ол да буоллар, кыыс оҕо сиэринэн үҥкүүлүүрүн, ыллыырын ордорор.
Мира Александровна кэпсээбитинэн, Тааттаҕа киинэ уһулларын уонна онно анаан оҕо көрдүүллэрин туһунан биллэрии ааҕаат да, оччолорго Кыйыга эбээлээҕэр сынньана сылдьар Айталы ыҥыттаран ылбыт. Уол кастиҥҥа кыттаары, сити күн тобус толору массыынаҕа кыбыллан айаннаан кэлэн, 2 чааһы быһа күүтэн, аналлаах хоско киирээт да: «Үтүө күнүнэн, мин Айтал Софронов диэммин, Алампа аатынан оскуола алын сүһүөҕүн туйгуннук бүтэрдим» — диэн уу сахалыы саҥаран, тута харах далыгар, болҕолмто киинигэр буола түспүт.
«Сүүһүнэн да оҕо буоллун, хайаан даҕаны иккис түһүмэххэ ааһабыт» диэн наһаа эрэллээх этим диир ийэ киһи. «Бэл, сибээһэ суох сиргэ тахсар буоллахпытына, телефоммун балтыбар хааллара -хааллара барар этибит» — диир. Дьиэ -кэргэн үөрүүтүгэр, биир ый буолан баран, баҕалаах нүөмэрдэриттэн утары эрийэн, Айталы иккис түһүмэххэ — бу сырыыга Чөркөөххө ыҥырбыттар уонна үөрэтэн кэлэригэр 6 илиис текси ыыппыттар. Төһө даҕаны массыына быарыгар диэри бадарааҥҥа түһэр айаннаах Таатта суола саамай үгэннээн кэпсэнэр кэмэ, кыра кыһалҕалаах киһи Чөркөөх, Кыйы диэки санаммат күннэрэ буолбуттарын иһин, Миралаах Дмитрий оҕо баҕа санаатын туһугар харахтарын быһа симэн баран, абытай айаны айаннаан тиийэн, Айтал бу оруолга саарбаҕа суох барсарын, Ньукууну кыайа-тута оонньуоҕун көрдөрөр.
Онон бу күнтэн Айтал артыыс олоҕун иһиттэн билэр күннэрэ саҕаланаллар. Балтараа ый устата Чөркөөх оскуолатыгар артыыстары кытта тэҥҥэ хоно-өрүү сылдьан, киинэҕэ уһуллуу ымпыгын-чымпыгын эт бэйэтинэн билэр. Устар бөлөххө кыҥкыйа суоҕунан, тылларын түргэнник өйүгэр тутарынан, бэйэтин бэйэтэ көрүнэ сылдьарынан, сайаҕас майгытынан тута сөбүлэтэр. Артыыстар кыра артыыстарын эмиэ, биллэн турар, бүөбэйдээн, маанылаан, харыстаан илдьэ сылдьаллар. Айтал бэйэтэ саамай уустуга туох этэй диэн ыйытыыга «Ардыгар сарсыарда 4 чааска устааччыбыт, тыас-уус суох кэмигэр. Наһаа тымныы буолааччы. Былыргы таҥас олох сылааһы туппат эбит, атаҕым түргэн баҕайытык инчэйэн хаалааччы» диир. «Оттон киинэҕэ уһуллар үчүгэйэ — телевизорга, сыанаҕа эрэ көрөр артыыстаргын кытта чугастык алтыһаҕын, кинилэр ис дьиҥнэрин билэҕин, эйиэхэ сүбэлииллэр, артыыс олоҕуттан кэпсииллэр» диэн хап-сабар санаатын үллэстэр.
«Cаамай чугастык кимниин бодорустуҥ?» диэн ыйыппыппар, Айтал уһуннук толкуйдуу барбакка, «Эбээ Маайалыын уонна Никиталыын» диэт, ис киирбэхтик мичээрдээн кэбиһэр. Оонньуур уобараһын Ньукууну — хорсунун, туохтан да куттамматын — толлубатын, харса суоҕун иһин таптыыбын диир. Уонна инникитин киинэҕэ ыҥырар түгэннэригэр эмиэ Ньукуу курдук үтүө уолу оонньуом этэ диэн санаатын үллэстэр.
Кэпсэтиибит түмүгэр Айталтан киинэбит тугунан бүтэрин баҕар оҕо киһи кэпсиэ дуу диэн ыйыппыппар «Кистэлэҥи арыйбаппын, салгыы барыта көстөн иһиэҕэ» диэн, сэҥээриини өссө тэптэрэн биэрдэ. Онон, доҕоттор, «Уот Дьулустааммытын» салгыы кэтиибит, Айталы кытта сөбүлүүр артыыстарбыт оонньуулларын киэһэ аайы долгуйа, тэҥҥэ үөрэ-сонньуйа көрөбүт.
Жанна Бурмистрова, «Саха» НКИХ Тааттатааҕы филиалын редактора.