2025 сыл тохсунньу 15 күнүгэр Российскай Федерация Силиэстийэлиир комитета тэриллибитэ 14 сыла буолла.
— Российскай Федерация Силиэстийэлиир комитета холуобунай судопроизводства эйгэтигэр боломуочуйалаах федеральнай государственнай уорган буолар. Силиэстийэлиир комитет быһаччы Российскай Федерация Президенигэр бас бэринэр уонна ханнык да атын былаас лабааларыгар киирсибэт.
— Российскай Федерация Силиэстийэлиир комитетын сүрүн сыалынан-соругунан холуобунай буруйдары холуобунай процессуальнай сокуоҥҥа сөп түбэһиннэрэн түргэнник уонна хаачыстыбалаахтык силиэстийэлээһин буолар.
— Биһиги олохпутугар биир тутаах, үгүс мөккүөрдээх дьыалалары арыйар, уопсастыба олоҕо нус-хас буолуутугар биир төһүү күүс буолар кэмитиэт билиҥҥи кэмҥэ хайдах үлэлии-хамсыы олорорун туһунан РФ Силиэстийэлиир кэмитиэтин Саха Республикатыгар силиэстийэлиир салалтатын Чурапчытааҕы оройуоннар икки ардыларынааҕы силиэстийэлиир отдел салайаааччытын, юстиция подполковнига Егор Николаевич Местниковы көрсөн кэпсэттибит.
Үлэбит туһунан уопсай өйдөбүл
— Дойдуга сэлиэстийэлиир уоргаттар РФ Силиэстийэлиир кэмитиэтигэр, РФ ИДьМ уонна ФСБ подразделениетыгар бааллар. РФ Сэлиэстийэлиир кэмитиэтэ 2007 сыллахха балаҕан ыйын 7 күнүгэр прокуратура иһинэн тэриллибитэ, оттон 2011 сыллахха тохсунньу 15 күнүгэр прокуратураттан арахсан туспа силиэстийэлээһинэн дьарыктанар уорган буолбута. Биһиги кэмитиэппит сэлиэстийэлээһиҥҥэ анал специализированнай хайысхалаах буолан саамай ыарахан дьыалалары (киһини өлөрүү, күһүлээһин, коррупция о.д.а.) силиэстийэлиибит, ону таһынан прокурор атын силиэстийэннэй уоргантан ханнык баҕар холуобунай дьыаланы ылан биһиги ыытыыбытыгар биэриэн сөп.
Чурапчытааҕы оройуоннар икки ардыларынааҕы сэлиэстийэлиир отдел Чурапчы, Уус Алдан уонна Таатта улуустарын хабан үлэлиир. Үлэһиттэр алтыабыт ол курдук отдел салайааччыта юстиция подполковнига Местников Егор Николаевич, салайааччыны солбуйааччы юстиция старшай лейтенана Кысылбаев Эрхан Николаевич, үрдүкү силиэстийэлээччи юстиция майора Спиридонов Дмитрий Гаврильевич, үрдүкү силиэстийэлээччи юстиция лейтенана Новгородов Айсен Дмитриевич, силиэстийэлээччи юстиция капитана Васильев Мичил Афанасьевич уонна суоппар Босиков Анатолий Николаевич.
Нэһилиэнньэни кытары үлэ
Государственнай уорган буоларбыт быһыытынан ким баҕарар быһаччы кэлэн туһааннаах боппуруостарын ыйыталаһыахтарын, сайабылыанньа суруйуохтарын, кыһалҕалаах юридическай боппуруостарын быһааттарыахтарын сөп. Ол онтон сиэттэрэн өскөтүн сэлиэстийэлиир уорган ол онно боломуочуйалаах буоллаҕына киирбит иһитиннэриини регистрациялаан бэрэбиэркэ ыытыллыан сөп. Дьону үлэ күнүгэр сарсыарда 09 чаастан киэһэ 18 чааска дылы приемнуубут. Аадырыстарбыт: Чурапчы улууһа Чурапчы сэл. Курашов аатынан уулусса 7 нүөмэрдээх дьиэтэ, Уус-Алдан улууһа Бороҕон сэл. Ленин аатынан уулусса 42 нүөмэрдээх дьиэтэ, Татта улууһа Ытык-Күөл сэл. Ойуунускай аатынан уулусса 4 нүөмэрдээх дьиэтэ, төлөпүөннэбит нүөмэрдэрэ: Чурапчыга 8(411)5141-104, Уус Алданҥа 8(411)61-41-524, Тааттаҕа 8(411)52-41-252 .
Үлэ сүрүн хайысхалара
Үлэбит биир сүрүн хайысхатынан коррупционнай дьыалалары силиэстийэлээһин буолар. Маныаха биһиги үксүн дуоһунастаах сирэйдэринэн (баһылыкктар, дьокутааттар, тэрилтэ салайааччылара о.д.а) коррупционнай буруйдар оноһуллубуттарын силиэстийэлиибит. Онон гражданнар коррупционнай буруй оҥоһуллубут дии саныыр буоллахтарына биһиэхэ кэлэн тута биллэриэхтэрин сөп. 2024 сыл түмүгүнэн үс улууска уоспсайа 14 коррупционнай дьыала силиэстийэлэнэн суукка ыытылынна.
Бүтэһик сылларга РФ Силиэстийэлиир кэмитиэтэ дойдуга хамнас кэмигэр төлөнөн иһэригэр болҕомтотун уураар. Ол курдук үлэһиккэ хамнас 2 ыйтан ордук төлөммөтөҕүнэ холуобунай эппиэтинэс көрүллэр, онтон ити курдук ис хоһоонноох холуобунай дьыалалары Силиэстийэлиир кэмитиэт эрэ силиэстийэлиир кыахтаах, онон оннукка түбэспит олохтоох дьон биһиэхэ кэлэн быһаччы этиниэхтэрин сөп. Маныаха 2024 сыллаахха гражданнартан ыйыллыбыт үс улууска силиэстийэлиир отделга иһитиннэриилэр киирбэтилэр.
Өссө биир сүрүн хайысхабытынан сокуоннай саастарын туола илик оҕолор утары уонна сокуоннай саастарын туола илик оҕолорунан ыар уонна оһуобай ыар буруйдары онорбуттарын силиэстийэлээһин буолар. Бу манна биһиги буруй эрэ онорооһунун дакаастааһынан мунурдаммакка, болҕомтобутун буруй оноруутун төрүөттэрин быһаарыыга, сокуоннай саастарын туола илик оҕолор күөмчүлэммит бырааптарын уонна интэриэстэрин көмүскээһиннэ уурабыт.
Хомойуох иһин буруйу оҥорооһун сылтан сыл тахса турар. Холобура бу сылга Чурапчы оройуонугар сокуоннай саастарын туола илик оҕолорунан 2 ыар буруй оноһулунна (харчыны күһэйэн ылааһын), Таатта оройуонугар 1 ыар буруй оноһулунна (киһиэхэ ыар эмсэҕэлээһини тиксэрии), оһуобай ыар буруйдар оноһуллубатылар. Манна сана сүүрээнинэн, өскөтүн урукку өттүгэр оҕо оҕоттон харчыны күүс өттүнэн уу харчынан ыган ылар буоллаҕына, билигин сорох оҕолорго банковскай каарталаах буоланнар харчыны «Мобильнай баан» программа нөнүө ыыттаран ыган ылааһын түбэлтэлэрэ бааллар. Ити түгэҥҥэ төрөппүттэр оҕо ханна харчытын барыырын кэтээн көрүөхтэрин наада, оскуолаҕа хайдах туруктаах үөрэнэ барарын, тугу аһыы-сии сылдьарын, үгүс кэпсэтии барыахтаах. Онон төрөппүттэр күннээҕи түбүктэн, үлэттэн ордон оҕолоргутугар болҕомтону уураргытын умнумаҥ, оҕо бэйэтин-бэйэтигэр хаалыа суохтаах. Итинник бэйэлэригэр хаалан тууйуллуулара араас хомолтолоох түбэлтэлэргэ тиэрдэр.
Маны таһынан оҕолору утары буруйу оҥоруулар тахсаллар, ол курдук бүтэһик сылларга Интернет ситимин туһанан буруйу оноруу үөдьүйдэ. Ол курдук «Вконтакте» диэн сайты туһанан, эбэтэр «Whatsapp» диэн программа нөҥүө сокуоннай саастарын ситэ туола илик оҕолорго кинилэр саастарыгар сөп түбэспэт половой олох туһунан суруйсааһыннарын, киһи сиэригэр эппиэттээбэт интимнэй хаартыскалары ыытааһын түбэлтэлэрэ тахсыталыы сырыттылар. Итинник быһыы инникитин хатыламматын туһугар төрөппүттэр оҕолорун төлөппүөннэрин үрдүттэн хонтуруоллуохтарын наада, төһөтүн да иһин оҕо сокуоннай сааһын туолуор диэри суотабай төлөппүөнүн төрөппүтүгэр көрдөрүөхтээх дии саныыбын. Маны таһынан аҥардас итинник кэпсэтии, суруйсуу иһин холуобунай эппиэтинэс баарын нэһилиэнньэ өйдүөхтээх, онно туһааннаах өйдүү үлэтэ ыытыллыахтаах. Маны таһынан кэнники кэмнэргэ социальнай ситимнэр нөҥүө оҕолору бэйэҕэ тиийиннэрэ сатаан араас бөлөхтөр тэриллэллэр. Уопсайынан олохпут сайдан истэҕин аайы итинник сана сидьиҥ сүүрээннэр бииртэн биир үөскээн иһэллэр, ону олох тэтимиттэн хааллабакка туһааннаах өйдөтүү үлэтин ыытан иһиэххэ наада.
Эбии эттэххэ сылын аайы үлэлиир оройуоннарбытыгар холбоон син биир сокуоннай саастарын туола илик оҕолорунан бэйэҕэ тиийинэ сатааһын 2-3 түбэлтэлэрэ тахсыталыыллар. Бүтэһик сылларга ити чааһыгар үөрэх тэрилтэлэрэ, улуустар психологическай сулууспалар үлэлэрин күүһүрдэн биэрдилэр, онон оҕо өлүүлээх (бэйэҕэ тиийинии) түбэлтэлэрэ тахсыбатылар. Онон төрөппүттэр, анал уорганнарга эрэ сигэнэн сылдьыбакка бэйэлэрин күүстэринэн эмиэ сөптөөх, туһааннаах, өйдөтөр үлэлэри ыытыахтаахтар.
Маны таһынан төрөппүттэр тиэхэньикэҕэ, тутуу араас көрүҥэр үлэлии сылдьан сэрэхтээх буолалларын умнумуохтарын наада, оҕолору итиннэ чугаһатар олох сатаммат, маны таһынан оҕо айылҕаҕа, ордук ууга сөтүөлүүрүгэр хайаан да улахан киһи кэтэбиллээх сылдьыахтаах. Сылын аайы үлэлиир оройуоннарбытыгар төрөппүттэр оҕолорун ситэ көрбөккөлөр араас дэннэниилэр тахса тураллар.
Кэнники сылларга Силиэстийэлиир кэмитиэт туһанааччылар олохторугар уонна доруобуйаларыгар куттал суох буолуутун ирдэбиллэригэр эппиэттээбэт өҥөнү оҥоруу утары үлэлэһии буолар. Ол курдук киһи доруобуйатыгар уонна олоҕор кутталлаах өҥөнү оҥоруу иһин РФ ХК 238 ыст. холуобунай эппиэтинэс көрүллэр. Ордук чуолаан таксистарга туһаайан этиэ этим, ол курдук массыынаҕа куттал суох буолуутугар анаммыт быалар (ремень безопасности) булгуччу хас пассажир олбоҕун аайы баар буолуохтаах, гааз баллона массыына иһигэр буолбакка массыына тас өттүгэр баар буолуохтаах, массыына конструкциятын таһыттан элбэх олбох туруоруллуо суохтаах. Суолга сааххал тахсар түгэнигэр конструкцияҕа эппиэттээбэт оҥоһуулар быдан улахан алдьархайы таһааралларын умнумаҥ. Ону таһынан сылын айыы өрүһүнэн суол сабыллыбыт кэмигэр тасксистар пассажирдары таһар түбэлтэлэрэ тахса тураллар. Маныаха 2024 сыллаахха биһиги оройуоннарбытыгар 2 таксист өрүскэ суол сабыллан турдаҕына пассажирдары туоратан холуобунай эппиэтинэскэ тардылынна.
Урукку өттүгэр оноһуллубут уонна сатаан арыллыбатах буруйдары арыйааһын уонна силиэстийэлээһин үлэбит өссө биир төһүү хайысхата буолар. Урукку дьыалалар таах мээнээх хаалан хаалбаттар, син биир кыра-кыралаан үөрэтиллэн миэстэлэриттэн хамсыыллар. Быйыл силиэстийэлиир отделынан биир ити курдук холуобунай дьыала силиэстийэлэнэн суукка ыытылынна. Онон буруйу оҥорбут киһи син биир эппиэттиэхтээх, эппиэттиэҕэ.
Түмүк тыл оннугар
Ити курдук РФ Силиэстийэлиир кэмититэтин силиэстийэлээччилэрэ үлэлэрин хабаана улахан, киһи олоҕун бары хайысхаларын хабар, онон элбэх сыраны эрэйэр. Бу бүгүн түгэнинэн туһанан коллегаларбын, убаастабыллаах бэтэрээннэрбитин профессиональнай бырааһынньыгынан итиитик-истиҥник эҕэрдэлиибин. Кытаанах доруобуйаны, дьиэ кэргэттэргитигэр дьолу-соргуну баҕарабын.