Тыйыс усулуобуйалаах дойдуга олорорбутунан, сайыҥҥы кэмҥэ хомунаалынай хаһаайыстыба үлэһиттэрэ ититии-уу ситимнэрин, хочуолунайдары көрөллөр, өрөмүөннүүллэр-оҥостоллор. Кэлэр кыстыкка бэлэмнээх киирэр инниттэн былааннаах үлэни кэмигэр бүтэрэллэригэр сыал-сорук турар. Оттук сезонугар бэлэмнэнии туһунан ОДьКХ Тааттатааҕы филиалын салайааччыта Василий Будикины кытта кэпсэттим.
— Василий Прокопьевич, кэлэр кыстыкка бэлэмнэнии үлэтин туһунан кэпсээ эрэ.
— Күн бүгүн ОДьКХ Тааттатааҕы филиалыгар 33 хочуолунай баар. Бу сезоҥҥа ититии, уу ситимнэрин уонна хочуолунайдар дьиэлэрин өрөмүөнэ, саҥа теплотрасса тардыллыытын үлэлэрэ ыытылыннылар. Маны сэргэ күннээҕи өрөмүөҥҥэ матырыйаалларынан хааччыллан олоробут.
— Быйылгы сылга улууска саҥа хочуолунайдар үлэҕэ киириэхтэрэ дуо?
— Быйыл Дьохсоҕон уонна Амма нэһилиэктэригэр өрөспүүбүлүкэтээҕи инвест-бырагыраама сүнньүнэн хочуолунайдар тутулла тураллар, бу сылга үлэҕэ киириэхтээхтэр диэн эрэнэбит. Бу нэһилиэктэргэ саахалланар туруктаах хочуолунайдар үлэлии турбуттара, саҥа хочуолунайдар үлэҕэ киирдэхтэринэ чааһынай ыаллар эмиэ холбонуохтара.
— Быйыл улууспут киинигэр, нэһилиэктэргэ «Хаарбах уонна саахалланар туруктаах дьиэлэртэн дьону көһөрүү» өрөспүүбүлүкэтээҕи аадырыстаммыт тосхол чэрчитинэн элбэх мэндиэмэннээх дьиэ бөҕө тутуллан үлэҕэ киириэхтээх, бу дьиэлэри сылытыыга туох үлэ барда?
— Алдан нэһилиэгэр түөрт этээстээх дьиэҕэ саҥа теплотрасса ыыттыбыт, сылааһы биэрэргэ бэлэммит. Орто Амма нэһилиэгэр биэс этээстээх саҥа дьиэ теплотрассатын реконструкциялаатыбыт, үлэ бара турар. Улуус киинигэр Ытык Күөлгэ элбэх уопсай дьиэ тутуллан бүтэн үлэҕэ киирээри турар. Ол курдук Ойуунускай уулусса 50 нүөмэригэр 95 кыбартыыралаах дьиэ теплотрассатын, уутун ситимин үлэтэ ыытылла турар, кини балыыһа хочуолунайыгар холбонуохтаах. Маны сэргэ Ойуунускай уулусса 34 нүөмэрдээх тутулла турар 5 этээстээх дьиэ РПСЭО хочуолунайыгар холбоноругар теплотрасса тардыллар. Кулаковскай уулуссаҕа тутулла турар элбэх кыбартыыралаах үс дьиэ 1-кы хочуолунайга холбонуохтара. Саамай улахан эбийиэкпит лиссиэй буолар, ититиигэ, уутун ситимин ыытыытыгар технологическай холбонуу усулуобуйатын ылан олорор. Манна саҥа теплотрассаны тардыы үлэтэ бара турар, бу 4-с хочуолунайтан сылыйыахтаах. Онон быйыл хочуолунайдарбытыгар эбийиэктэр эбиллэллэр.
— Василий Прокопьевич, чааһынай ыаллары кииннэммит сылааска уонна ууга холбооһун үлэтэ быйыл ыытыллар дуо?
— Манна нэһилиэктэри кытта үлэлиибит, Тыараһа нэһилиэгэр 20-чэ ыал сайаапка биэрбитэ, ыаллар төһө бэлэмнээхтэринэн көрөн ититии ситимигэр холбуубут. Эмиэ маннык Чычымах, Дьохсоҕон нэһилиэктэригэр холбонуо. Улуус киинигэр Ытык Күөлгэ Мординов уулуссатыгар Тааттыныскай нэһилиэк баһылыга Егор Павлов өйөөһүнүнэн чааһынай ыалга ититии систиэмэтин холбуурга теплотрасса тардыыта саҕаланан, ититии киириэ. Механизация уулуссатыгар сэттэ ыалга ититии киириэ. Чааһынай дьиэлээхтэри ититии ситимигэр холбуурга тэхиниичэскэй өттүнэн кыах баар буоллаҕына, төһө кыалларынан холбуу сатыыбыт. «Хочуолунай көдьүүстээх үлэтин радиуһа» диэн баар. Ол быһыытынан сылааһынан хааччыйыы схематыгар кииннэммит ититиигэ холбонор диэн ыйылла сылдьар буоллаҕына, хочуолунай уонна ититэр ситимнэр кыамталарыттан көрөн холбуубут. Ону таһынан СВО кыттыылаахтарын дьиэлэрин кииннэммит сылааска холбооһуҥҥа ОДьКХ уонна дьаһалтаны кытта үлэ бара турар.
Сыллата буоларын курдук, балаҕан ыйын 6 күнүттэн оттук сезона саҕаланар. Хочуолунайдарбытын барытын оттоммут эбийиэктэргэ сылааһы биэриэхпит.
— Дьүлэй нэһилиэгин хочуолунайын туруга хайдаҕый?
— Дьүлэй нэһилиэгин хочуолунайын дьиэтэ саҥатык, үлэтин көдьүүһэ улахан. Сайын устата теплотрассатын уларыттыбыт, диаметрдарын улаатыннардыбыт. Сэтинньи ыйга саҥа улахан кыамталаах насос уонна оһох кэлэн туруохтаахтар. Ыарахана диэн хачыгаардар чоҕу илиинэн быраҕан оттоллор. 2025 сылга диэри хочуолунайы механизированнайга көһөрүүгэ үлэ ыытыллар. Маннык илиинэн оттуллар хочуолунай Ытык Күөл нэһилиэгэр «Олимпийскай” түөлбэтигэр баар, сууккаҕа 50 туонна чоҕу илиинэн быраҕан оттоллор. Дьиҥэр бу саамай улахан хочуолунайбыт улууска, онон 2025 сылга диэри эмиэ механизированнайга көһөрөр туһунан үлэ ыытылла сылдьар.
— Оттугунан хааччыныы хайдаҕый?
— Хааччыллыы үчүгэй, саппааспыт баар.
— Василий Прокопьевич, кэпсээниҥ иһин махтал/
Елена Слепцова.