Куруутун аламай мичээринэн сыдьаайа сылдьар, сүргэни көтөҕөр, дьон-сэргэ, оҕо-аймах кутун тутар күн кэриэтэ киһибитин, биир идэлээхпитин, А.И.Софронов аатынан оскуола үрдүкү категориялаах нуучча тылын уонна литературатын учууталын Капитолина Васильевна Сорованы үбүлүөйдээх сааһынан итиитик-истиҥник эҕэрдэлиибит!
Капитолина Васильевна Үөһээ Бүлүүгэ күн сирин көрбүтэ. М.А.Алексеев аатынан физико-математическай оскуола VIII кылааһын кэнниттэн салгыы Бүлүүтээҕи Н.Г.Чернышевскай аатынан педагогическай училищеҕа үөрэнэр. 1988 сыллаахха Саха Государственнай университет историко-филологическай факультетын нуучча салаатын ситиһиилээхтик бүтэрэн, быйыл учууталлаабыта номнуо 36 сылын туолар. Педагогическай үлэтин Туора Күөл оскуолатыттан саҕалаабыта, онтон 1990 сылтан Ытык-Күөл 1 №-дээх орто оскуолатыгар алын кылаас, нуучча тылын учууталларынан үлэлээбитэ. 2004-2014 сыллардаахха Саха сиринээҕи тыа хаһаайыстыбатын институтугар нуучча тылын преподавателинэн үлэлиир кэмигэр «СӨ үөрэҕириитин туйгуна», «СӨ профессиональнай үөрэхтээһинин туйгуна» үрдүк ааттарынан, СӨ Президенин Гранынан наҕараадаламмыта. Салгыы Капитолина Васильевна күн бүгүҥҥэ диэри биһиги оскуолабытыгар айымньылаахтык үлэлии сылдьар. Иитэр-үөрэтэр эйгэҕэ улахан ситиһиилэрин иһин РФ үөрэҕин уонна наукатын, СӨ үөрэҕин Министерстволарын, Таатта улууһунааҕы үөрэх салалтатын Бочуоттаах грамоталарынан, «Оскуола бочуоттаах наставнига» бэлиэнэн наҕараадаламмыта.
Капитолина Васильевна – улууска, өрөспүүбүлүкэҕэ биллэр баай уопуттаах, оҕону кытта уопсай тылы булан айымньылаахтык үлэлиир ураты ньымалардаах, педагогическай уонна методическай маастырыстабаны толору баһылаабыт үрдүк таһымнаах учуутал. Кини методиката оҕо толкуйдуур дьоҕурун, үөрүйэҕин, сатабылын табыгастаахтык чочуйар, киһи быһыытынан сайдарыгар үтүө өрүттэри ийэлии иҥэрэр. Уруоктара мэлдьи өрө көтөҕүллүүлээх, дириҥ ис хоһоонноох, истиҥ эйгэҕэ ыытыллаллар, хайаатар да үөрэнээччи эргиччи билиилээх, олох тургутуктарын этэҥҥэ ааһарга бэлэм буоларын ситиһэллэр.
Оҕо тулалыыр эйгэтин, дьону кытта иллээхтик алтыһара, тэҥҥэ сырдык санааҕа кэлэрэ, биир сүбэнэн үтүө суолу тобулара, толкуйдаахтык саҥарара-иҥэрэрэ, бэйэтин бэйэтэ кэскиллээхтик ииттинэрэ, олох сыаннастарын, тылы духуобунай баай быһыытынан ытыктыыра – бу буолар Капитолина Васильевна иитэр-үөрэтэр үлэтин сүрүн сыала-соруга.
«Образовательный маршрут МБОО «Ытык-Кюельская СОШ №1» бырайыак иһинэн ыытыллар «Одаренные дети» хайысхаҕа Капитолина Васильевна улахан кылаатын киллэрэр, методическэй түмсүүлэргэ, төгүрүк остуолларга, семинардарга көхтөөх кыттыыны ылар, нуучча тылын тыа оскуолатыгар үөрэтии сүрүн боппуруостарын тула актыыбынайдык уопутун үллэстэр.
Предметник-учуутал буолан туран Капитолина Васильевна хас даҕаны выпускной кылааска биир кэлим эксээмэҥҥэ үрдүк көрдөрүүлэри ситиһэн, олох киэҥ аартыгар бигэтик үктэннэрдэ, оскуола администрациятын, коллективын, үөрэнээччилэр, төрөппүттэр махталларын ылыан ылар. IX, XI кылаас оҕолорун эксээмэҥҥэ бэлэмнээн, араас форматтаах үгүс үлэни олохтуур, элбэх ньыманы туттар, өйтөн суруйууга анал куурустары ыытан выпускниктарга өрүү улахан көмөнү оҥорор. 2021, 2022 сс. нуучча тылын БКЭ-тин 70 баалтан үөһээ Д.Васильева, Р.Старостин; 80 баалтан үөһээ — М.Кириллина, С.Толстоухова, Л.Билюкина; литература БКЭ-тин В.Полускин — 61, Дь.Захаров — 57 баалларга туттарбыттара.
Орто сүһүөххэ үөрэтэр кылаастарыгар контрольнай срезтэри, терминологическэй диктаннары, интеллектуальнай марафоннары уо.д.а. үлэ атын көрүҥнэрин күннэтэ систиэмэлээхтик туттан, оҕо сатабылын сайыннарар. Ол иһин үөрэнээччилэрэ чиҥ билиилээхтэр, диагностическай үлэлэргэ, ВПР-дарга көрдөрүүлэрэ куруутун биллэ үрдүк.
Салайбыт кылаастарын оҕолоро, куратордаабыт устудьуоннара иккис ийэлэрин кэриэтэ таптыыр Капитолина Васильевналарын куруутун истиҥник, күндүтүк саныыллара, билиҥҥэ тиийэ дириҥник махтаналлара, түгэн көһүннэҕинэ күүс-көмө буолаллара – бу буолар учуутал сырдык, үрдүк дьоло. Ииппит-такайбыт оҕолоро олохторугар миэстэлэрин булан, дойдубут араас муннуктарыгар, төрөөбүт түөлбэлэригэр үлэлии-хамсыы сылдьалларынан астына киэн туттабыт.
Капитолина Васильевна үөрэ-нээччилэрин улуу нуучча тылыгар угуйан, үгүс олимпиадаларга, араас таһымнаах күрэхтэргэ, айар үлэ түһүлгэлэригэр ситиһиилээхтик кытыннарар. Кэлиҥҥи сыллардааҕы ситиһиилэри холобур оҥостор буоллахха, Толстякова А., Толстоухова С., Бехтюев В. – Бүтүн Россиятааҕы нуучча тылын олимпиадатын улуустааҕы түһүмэҕин кыайыылаахтара, олортон А.Толстякова салгыы өрөспүүбүлүкэҕэ ааспыта.
Анна Петровна Васильеваҕа анаммыт РФ регионнара кыттыылаах өрөспүүбүлүкэтээҕи нуучча тылын олимпиадатыгар С.Толстоухова, Г.Захарова, В.Бехтюев, Л.Федорова – кыайыылаахтар, В.Никифорова, Э.Собакина, А.Сысолятина – призердар буоланнар учууталларын, оскуоланы үөрдүбүттэрэ. Уус Алдаҥҥа Петр Васильевич Оготоев аатынан нуучча тылын регионнааҕы олимпиадатыгар А.Толстякова, С.Толстоухова биэс бастыҥнар кэккэлэригэр киирбиттэрэ. Нуучча тылын уһулуччу билэр оҕолорго анаан ыытыллар регионнааҕы «Лингвиада» турнирга А.Толстякова, А.Им «Лучшие знатоки» буолбуттара, Айна үрдүк көрдөрүүлэрин иһин эбии анал Грамотанан наҕараадаламмыта.
Москва куоракка ыытыллыбыт Аан дойдутааҕы «Русский язык и культура. Россия: молодежный взгляд» диэн үөрэхтээһин тууругар Капитолина Васильевна үөрэнээччилэр бөлөхтөрүн илдьэ баран Саха сирин, оскуолабытын үрдүктүк ааттаппыта.
Маны таһынан, «Инникигэ хардыы» научнай-практическай конференция медицинэ наукаларын секциятыгар Капитолина Васильевна салайыытынан кыттан, Н.Уварова кыайыылаах, нуучча филологиятын секциятыгар М.Иванова призер буолан оскуолабыт чиэһин туйгуннук көмүскээбиттэрэ.
Бүтүн Россиятааҕы «Живая классика» ааҕыы күрэҕин улуустааҕы түһүмэҕин тэрийээччилэриттэн биирдэстэрэ буолан туран, Капитолина Васильевна үөрэтэр оҕолорун эрдэттэн бэлэмнээн, ис сүрэҕиттэн кыһаллан туран хаһан баҕарар хото кытыннарар. Ол курдук, А.Тимофеева – кыайыылаах, К.Бондарева, Я.Попов, А.Тюнгюрядов, Э.Собакина – лауреаттар, Я.Кычкин, Н.Дайбаннырова – призердар, А.Толстякова, В.Данилов, И.Окоемова, Г.Григорьев, Р.Турчин, С.Петров – номинаннар буолбуттара олус кэрэхсэбиллээх.
Оҕо бэйэтин санаатын, тулалыыр эйгэҕэ сыһыанын, ис туругун, олоҕу көрүүлэрин сааһылаан, уобарастаан суруйарыгар, этэригэр, көрөөччүлэргэ тиэрдэригэр Капитолина Васильевна куруутун сүрүн болҕомтотун уурар. Ол курдук, үөрэнээччилэрэ регионнааҕы «Жив талант, бессмертен гений», өрөспүүбүлүкэтээҕи «Поющее сердце России» литературнай фестивалларга, «Недаром помнит вся Россия» Бүтүн Россиятааҕы викторинаҕа, Пушкиҥҥа, Дальга, Есениҥҥэ анаммыт диктант-акцияларга, «Гриновская регата» олимпиадаҕа кыайыылаах уонна призер ааттарын чиэстээхтик сүкпүттэрэ. С.Мартынов — өрөспүүбүлүкэтээҕи «Сектор КВИЗ. Якутия» өй оонньуутун призера; П.Постников — Бүтүн Россиятааҕы «Надежды России» хоһоонньуттар күрэхтэрин I истиэпэннээх лауреата; А.Тюнгюрядов, Р.Турчин — өрөспүүбүлүкэтээҕи «Ойуунускай ааҕыыларын» кыттыылаахтара.
А. Картузова — А.Я. Пахомова 100 сылыгар анаммыт өрөспүүбүлүкэтээҕи, Н. Козлова — «Мама милая моя» улуустааҕы өйтөн суруйуу күрэхтэрин призердара. Э.Мосоркин, М.Кириллина, Э.Винокурова өйтөн суруйуулара «Традиции моей семьи» диэн улуус айар дьоҕурдаах оҕолорун үлэлэрин хомуурунньугар киллэриллибиттэрэ. Ону таһынан, оҕолор «Описываю будущее», «Петровские чтения» научнай-практическай конференция чэрчитинэн ыытыллар өйтөн суруйуу күрэхтэригэр кыттан ситиһиилэммиттэрэ, номинант буолбуттара.
Капитолина Васильевна оҕолору ордук бөлөҕүнэн дьарыктыырга дьаныһан туран ылсар. И.И.Эртюков кэриэһигэр тылбаас күрэҕэр VII кылаас коллектива I миэстэни ылбыта, «П.А. Ойунский: из века в век» улуустааҕы форумҥа «Ойунский говорит по-русски» диэн хоһоонньуттар түһүлгэлэригэр «Лучший сценический образ» анал аатынан бэлиэтэммиттэрэ; VI кылаас оҕолоро Т.Павлов, А.Им, Т.Варламов, В.Могдоев, А.Егорова, Г.Федоров «Дети войны» композициянан «Разноцветная маска» улуустааҕы театральнай фестиваль лауреаттара буолбуттара уонна «Лучшее мультимедийное оформление» анал ааты ылбыттара; XI кылаас уолаттара С.Есениҥҥэ анаммыт өрөспүүбүлүкэтээҕи хоһоон күрэҕэр III миэстэ, «В мире поэзии» күрэххэ I истиэпэннээх дипломант буолбуттара; VIII кылаас оҕолоро улуустааҕы «Учитель! Перед именем твоим…» литературнай-музыкальнай туруоруулары көрүү-күрэҕэр Гран-прины ылар үрдүк чиэскэ тиксибиттэрэ.
Сценарист-режиссер быһыытынан чаҕылхай талааннаах буолан, Капитолина Васильевна оскуолабыт бэлиэ, улахан эппиэтинэстээх түгэннэригэр анаан үгүстэ литературнай-музыкальнай композициялары туруоран, тэрээһини киэргэтэр, суолтатын үрдэтэр, ис хоһоонун кэҥэтэр уонна байытар. V-XI кылаас оҕолоруттан таҥан таһаарбыт бөлөҕүн күннэтэ бэлэмнээн, куоластарын туруоран, тылларын чочуйан, тас көрүҥнэрин, атрибуттарын дьүөрэлээн, дьон-сэргэ, ыҥырыылаах ыалдьыттар, көрөөччүлэр дириҥ махталларын, истиҥ биһирэбиллэрин ылыан ылар.
Капитолина Васильевна үлэтин таһынан араас таһымнаах күрэхтэргэ кыттан маастарыстыбатын үрдэтэр. Ол курдук, регионнааҕы «Эхо военных лет» профессиональнай күрэххэ «Поклонение» диэн анал аат хаһаайката, «Уроки литературы – уроки духовности» диэн учууталлар айар мастарыскыайдарын III истиэпэннээх дипломана, театральнай күрэх «Целесообразное использование мультимедийной презентации» диэн номинация кыайыылааҕа, төрөөбүт тыл уонна Саха АССР төрүттэммитэ 100 сылыгар аналлаах «Кыраһыабай буочар» уонна «Сахалыы дьыктаан» күрэхтэрин кыайыылааҕа уонна номинана. Бүтүн Россиятааҕы «Живая классика» ааҕыы күрэҕин оскуолатааҕы түһүмэҕин эксперэ, улуус выпускниктарын өйтөн суруйууларын, нуучча тылын уонна литературатын олимпиадаларын, улуус, нэһилиэк үөрэнээччилэрин айар үлэлэрин бэрэбиэркэлиир хамыыһыйалар чилиэннэрэ. Литература учууталларын регионнааҕы ассоциациятын чилиэнэ, үгэс буолбут Бүтүн Россиятааҕы Тотальнай диктант оскуолатааҕы түһүмэҕин, өрөспүүбүлүкэтээҕи Васильевскай олимпиаданы тэрийээччилэриттэн биирдэстэрэ, методхолбоһукпут, оскуолабыт солбуллубат үлэһитэ.
Айылҕаттан айдарыылаах, дьикти дьарыктаах дьиэ кэргэттэри сырдатар «Традиции моей семьи» диэн улуус үөрэнээччилэрин өйтөн суруйууларын хомуурунньугун, «Бастыҥ оҕолорбут – «Артекка», «Орленокка», «Океаҥҥа», «Воспитывать творческую личность» брошюралары таһаартарбыта, методхолбоһукпут үлэтин түмэр «Методическое объединение: повышение качества обучения русскому языку» научнай-методическай хомуурунньук, «Труд словесника ярок и прекрасен!» брошюра тахсалларыгар үлэлэспитэ.
Капитолина Васильевна – СӨ дьахталларын XIV сийиэстэрин делегата, «Женщины за ответственное материнство» өрөспүүбүлүкэтээҕи былаһаакка кыттыылааҕа. Өр кэмҥэ Бүтүн Россиятааҕы «Матери России» хамсааһын Тааттатааҕы салаатын бэрэссэдээтэлинэн бэриниилээхтик үлэлээбитэ. Оскуола таһымыгар «Азбука семьи», «Я – будущий семьянин» эбии үөрэхтээһин программаларын олоххо киллэрбитэ.
Оскуолатааҕы вокальнай уонна нэһилиэк дьахталларын үҥкүү ансаамбылларын кыттааччылара, улуустааҕы профсоюзтар күрэхтэһиилэрин уонна үөрэх эйгэтин үлэһиттэрин спартакиадаларын остуол оонньууларын национальнай көрүҥнэригэр икки төгүллээх призердара буолара кинини көхтөөх общественник быһыытынан көрдөрөр.
Биһиги Капитолина Васильевнабыт – иллээх-эйэлээх, элбэх оҕолоох ыал Далбар хотуна, тапталлаах кэргэн, 4 оҕо күн күбэй ийэтэ, 5 сиэн эйэҕэс эбээтэ, халыҥ аймах тутаах киһитэ. Кэргэнэ Михаил Михайлович уһун кэмҥэ улууспутугар баһылыктаабыт, дириҥ историческай суолталаах саҕалааһыннары, саҥа сүүрээннэри олоххо киллэрбит, норуотун туһугар дьылҕатын анаабыт, дьон-сэргэ олоҕо тупсарын, улуус сайдарын туһугар үтүө суобастаахтык, бэриниилээхтик үлэлээбит киэн туттар киһибит. Уоллара Дьулус, кыргыттара Ньургуйаана, Айта, Сайаана — бары дьиэ-уот тэриммит, бигэ туруктаах тутаах үлэһиттэр, төрөппүттэрин чаҕылхай холобурдарынан чөл олоҕу өрө туппут, сырдык-кэрэ эйгэлээх үтүө дьон буолаллар.
Ытыктыыр коллегабыт Капитолина Васильевна — минньигэс астаах, түргэн-тарҕан туттуулаах хаһаайка, истиҥтэн истиҥ дьүөгэ, уран кэпсээнньит, кэрэ куоластаах ырыаһыт, нарын үҥкүүһүт, өлгөм үүнүүлээх оҕуруотчут. Үтүө-мааны киһибитигэр, тапталлаах дьиэ кэргэҥҥэр ис сүрэхпититтэн баҕарабыт кытаанах доруобуйаны, баҕа санаа туолуутун, үрдүк дьолу!
Т.Хатылыкова.