Кэрэ айылҕалаах, баай историялаах Хадаайы түмэлин сиригэр-уотугар Арассыыйаҕа Педагог уонна Уһуйааччы, Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр, Таатта улууһугар Үлэ сылыгар анаммыт Таатта улууһун үөрэх эйгэтин үлэһиттэрин Ыһыаҕа буолан ааста.
Ыһыаҕы улуустааҕы үөрэх салалтата, үөрэх үлэһиттэрин боропсойууһа үрдүк таһымҥа тэрийэн, үөрэх эйгэтин үлэһиттэрэ, олохторун оҕону иитиигэ анаабыт бэтэрээннэр үөрэн-көтөн, астына сынньанан тарҕастылар. Ыһыах сүрүн сыалынан үөрэх сылын түмүгүнэн үрдүк ситиһиилээх педагогтары, Үлэ дьонун, Ытык бэтэрээннэрбитин чиэстээһин буолар. Ыһыах алгыһын сиэрин-туомун СӨ Тыатын хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, талааннаах суруйааччы, мелодист, «Быйаҥ» бааһынай хаһаайыстыба салайааччыта, айылҕаттан айдарыылаах алгысчыт Данил Егорович Афанасьев – Талба толордо.
Таатта улууһугар үөрэх сайдыытыгар киллэрбит кылаатын иһин бэлиэни «Күн туллуктара» оҕо саадын иитээччитэ Светлана Расторгуева ылла.
Ыһыах биир бэлиэ түгэнинэн үөрэх салалтата уонна боропсойууһа олохтообут Таатта улууһун «ПедагогУһуйааччы» бэлиэни эдэр учууталлар таһымнара үрдүүрүгэр үлэлэһэр, үтүө холобур буолар кэллиэгэлэрбитигэр, Бочуоттаах сынньалаҥҥа олорон да үөрэх сайдарыгар күн бүгүн үлэлэһэ сылдьар бэтэрээннэрбитигэр үөрүүлээх быһыыгамайгыга улуус үөрэҕин салалтатын начальнига Владимир Кривошапкин туттарда.
Таатта улууһугар 15 биллэр-көстөр, баай үөрүйэхтээх учууталлар аан маҥнай олохтоммут бэлиэни тутан, үөрүүлэрэ үрдээтэ: А.П. Быллырытова (лиссиэй), С.С. Пахомова (Игидэй), В.Т. Федорова (ЫК №1 ОО), Э.П. Апросимова (лиссиэй), А.П. Анисимова (Даайа Аммата), М.Д. Захарова (ЫК №2 ОО), Л.И. Обудова (Чөркөөх «Аленушка» уһуйаан), Е.Н. Постникова (Уус Таатта «Харыйачаан» уһуйаан бэтэрээн иитээччитэ), Е.И. Сартаева («Сатабыл» ОСК), Т.Л. Попова (Дьохсоҕон), Е.П. Голикова («Туйаара» уһуйаан), И.М. Билюкина («Чуораанчык» уһуйаан), П.П. Чехордун (Тыараһа оскуолатын бэтэрээн учуутала), К.А. Хатылыкова (ЫК №1 оскуолатын бэтэрээн учуутала), С.И. Саввина (Туора Күөл).
Үөрэх үлэһиттэрин профсоюһун бэрэссэдээтэлэ Прокопий Борисов профсоюзка таһаарыылаахтык үлэлиир активистарга өрөспүүбүлүкэ наҕараадатын Чөркөөхтөөҕү «Аленушка» уһуйаан үлэһитэ, өр сылларга бэрэссэдээтэлинэн үлэлээбит Саргылаана Реброваҕа СӨ Үөрэҕириитин туйгуна бэлиэни туттарда.
Үөрэх үлэһиттэрин улуустааҕы дьокутааттар Сэбиэттэрин бэрэссэдээтэлэ Валентин Охотин, Тааттатааҕы норуот айымньытын дьиэтин дириэктэрэ Гаврил Вырдылин итиитик-истиҥник эҕэрдэлээн, наҕараадалары туттардылар. Үөрэх үлэһиттэрин Ыһыаҕар СОФИМ (физиктэр, математиктар) устудьуоннар тутар этэрээттэрэ ыалдьыттаата. Кинилэр 1973 сыллаахха Алдан нэһилиэгэр Элэмэс хотонун туппуттара, кэлин ол тутуулара чэчирии сайдан, комплекска кубулуйда. 50 сыл ааспытын кэннэ, устудьуоннар эдэр сылдьан үлэлээбит сирдэрин-уоттарын, тутууларын көрдүлэр. Аҕа баһылык Михаил Соров этэрээт активистарыгар, командирдарыгар уонна туттууга үлэлээбит биир дойдулаах педагогтарбытыгар Р.Н. Легусинаҕа (Чөркөөх ОО), П.П. Чехордуҥҥа (Тыараһа ОО) улуус салалтатын аатыттан Бочуотунай грамоталары туттарда.
Ыһыах үөрүүлээх чааһын түмүгэр Дьохсоҕон нэһилиэгин Бочуоттах олохтооҕо, Арассыыйа Үөрэҕириитин туйгуна, Өрөспүүбүлүкэҕэ биллэр оһуохай таһаарааччы Иван Потапов сомоҕолоһуу оһуохайын таһаарда.
Салгыы ыалдьыттар баай-талым түһүлгэлэринэн төбүрүөннээн олорон, саха маанылаах астарыттан байтаһын биэ этин, кырылыы көөнньүбүт быырпаҕы амсайан, улуус үөрэҕин тэрилтэлэрин эҕэрдэ кэнсиэрдэрин көрдүлэр, бииртэнбиир талааннаах үлэһиттэр баалларыттан барыбыт сүргэтэ көтөҕүлүннэ.
Түмсүү түһүлгэтигэр спортивнай күрэхтэр, араас таһымнаах куонкурустар ыытылыннылар. Кыайыылаахтарынан: «Түһүлгэни киэргэтиигэ» — Туора Күөл оскуола-саадын кэллэктиибэ, «Норуот ырыата» күрэскэ — «Тугун бэрдэй, кэрэтэй» ырыатынан Дьохсоҕон ОО, «Хомус алыптаах дьүрүскэнэ» күрэскэ Василий Попов (Уолба ОО), «Ойор-тэбэр оһуохай» күрэҕэр Сахаайа Егорова (ЫК 1№-дээх ОО), «Сахам маанылаах таҥаһа» күрэххэ Дьохсоҕонтон Анна Ючюгяева, Анна Никифорова (ЫК 2№ ОО) ааттаннылар.
Мас тардыһыытыгар эр дьоҥҥо 75 кг. диэри Максим Большаков (ЫК 1№ ОО), 75 кг. үөһэ Константин Егоров (ЫК 1№ ОО) кыайыылааҕынан тахсан, Артур Николаевич Иванов аатынан Чычымах оскуолата туруорбут анал бириис хаһаайынынан буоллулар.
Кэрэ аҥардарга 70 кг. диэри Сардаана Федорова (Тыараһа ОО), 75 кг. үөһэ Сахайаана Прохорова (Даайа Амма ОО), хапсаҕайга 75 кг. диэри Эдуард Чемезов (Харбалаах ОО), 75 кг. үөһэ Алексей Аржаков (Уолба ОО), сүүрүүгэ кыргыттарга Лидия Тарасова (Уолба ОО), уолаттарга Айаан Ефремов (Тыараһа ОО), мүһэ былдьаһыытыгар кыргыттарга 70 кг. диэри Айыына Аржакова (Уолба ОО), 70 кг. үөһэ Кэскилээнэ Иванова үрдүк чыпчаалга таҕыстылар.
«Уолан» сахалыы многоборье күрэһигэр саха төрүт көрүҥнэригэр эр дьон мас тардыһыыга, хапсаҕайга, сүүрүүгэ, балаҕан нөҥүө тааһы быраҕыыга, 3 төгүл куобахтаан ойууга илин-кэлин түһүстүлэр. Муҥутуур кыайыылааҕынан бу көрүҥҥэ Эдуард Чемезов (Харбалаах ОО) кыайыы өрөгөйүн ситистэ. Күрэс түмүгүнэн «Тускул» Тааттатааҕы киин дириэктэрэ А.В. Прудецкая «Спорка бэриниилээҕин иһин» анал бирииһин Туора Күөлтэн Алквиад Атастыров ылан, эдэрдэргэ үтүө холобур буоларын көрдөрдө. Тааттатааҕы «Күндүс» эдэр педагогтар ассоциацияларын салайааччыта Константин Егоров «Сүрэхпин долгутан гитарам оонньоото» гитаранан ырыа күрэһин тэрийэн ыытта. Бу күрэскэ, күүтүллүбүтүн курдук, Ытык Күөл 1№ ОО-тан музыка учуутала Станислав Салгынов кылыһахтаах куолаһынан дьүүллүүр сүбэни абылаан, бастыан бастаата. Бочуоттаах 2-с миэстэҕэ «Уолбан» трио уолаттара таҕыстылар, 3-с миэстэни Дьохсоҕонтон Петр Щукиннаах дуэтынан ырыалара ылла.
Тэрээһини өрөспүүбүлүкэҕэ биллэр ыытааччы, тамада Мирослав Егоров шоу-дискотекатынан түмүктэннэ. Ыһыах тэрээһинигэр күүс-көмө буолбут биэ этин бэлэмнээбит Чычымах оскуолатын оскуола кэллэктиибигэр, дириэктэр Андрей Мироновка, профком бэрэссэдээтэлэ Андриан Малышевка, минньигэс быырпаҕы астаабыт Харбалаахтааҕы «Кэскил» уһуйаан салайааччыта Виктор Тумановка, ыһыах хаамыытыгар көмөлөспүт Ытык Күөл 1№ ОО, Уолба, Туора Күөл, Тыараһа оскуолаларыгар, Тааттатааҕы лиссиэйгэ, «Күндүс» эдэр педагогтар ассоциацияларыгар, бириистэри туруорбут СӨ (Ил Түмэн) Судаарыстыбаннай Мунньах дьокутаата В.Н. Лебедевкэ, «Монтажник» ПК салайааччыта А.М. Ханиҥҥа, «Төлөн» АО салайааччыта П.Д. Рахлеевка, «Тускул» Тааттатааҕы киин салайааччыта А.В. Прудецкаяҕа барҕа махталбытын тиэрдэбит.
Автор: Прокопий Борисов